Οικισμοί στην περιοχή του Χελιού που υπάρχουν και σήμερα ακόμα είναι:
1.Οικισμός Αμαριανού 2.Οικισμός Γκάτζιας 3. Οικισμός Δεσκλιά 4.Οικισμός Κατσαβαίϊκα
1) Οικισμός Αμαριανού
Ξεκινώντας από το Χέλι για το Αργός, αφού διασχίσουμε την ορεινή περιοχή, φθάνουμε στη θέση Σκάλα και από εκεί με δρόμο που είναι όλο στροφές κατηφορίζουμε και μπαίνουμε σε μια κοιλάδα που αποτελεί την είσοδο στον Αργολικό Κάμπο. Η κοιλάδα αυτή σήμερα είναι μια αναπτυσσόμενη Γεωργική περιοχή που στο μεγαλύτερο μέρος της ανήκει στους κατοίκους του Χελιού. Οι Χελιώτες πήραν τα κτήματα αυτά που ήσαν
9
Μοναστηριακά μετά το 1932,αφού απαλλοτριώθηκαν από τη Μονή Ταλαντίου και από τότε άρχισε η συστηματική καλλιέργεια αυτών.
Η περιοχή αυτή σήμερα λέγεται Αμαριανός. Οι Χελιώτες όταν έγιναν κύριοι της περιοχής αυτής άρχισαν εντατική καλλιέργεια. Επειδή όμως τα κτήματα τους αυτά βρισκόντουσαν μακριά από τη μόνιμη κατοικία τους το Χέλι που βρισκόταν δύο με δύο και μισή ώρες πεζοπορία μακριά για να διευκολυνθούν στην καλλιέργεια αυτών .έκτισαν εκεί στην αρχή μικρά σπιτάκια τα οποία χρησίμευαν σαν πρόχειρες κατοικίες μόνο για τις περιόδους καλλιέργειας της περιοχής και για να διαφυλάξουν τα γεωργικά τους εργαλεία. Σιγά-σιγά τα μικρά αυτά σπιτάκια αντικαταστάθηκαν με άλλα μεγάλα, έγιναν κανονικά σπίτια και οι καλλιεργητές εγκαταστάθηκαν μόνιμα σε αυτά, αφού στο μεταξύ είχαν αγοράσει και άλλα κτήματα από τους κατοίκους της Μηδέας που και αυτοί τα είχαν πάρει από το Κράτος, αλλά επειδή ήσαν μακριά από το χωριό τους, το πούλησαν ,αφού φυσικά στο χωριό τους είχαν καλύτερα χωράφια. Έτσι δημιουργήθηκε εκεί ένας καινούργιος οικισμός που πήρε και αυτός το όνομα Αμαριανός και που σήμερα αριθμεί περί τους εκατό και πλέον κατοίκους. Η περιοχή του Αμαριανού θεωρείται πλέον μια πολύ εύφορη περιοχή στην οποία καλλιεργούνται κυρίως η ελιά, αλλά και άλλες δενδροκαλλιέργειες, εσπεριδοειδή βερικοκιές κ.λ.π.
Την κοιλάδα του Αμαριανού διασχίζουν πολλά ρέματα στα οποία πριν από το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο υπήρχε τρεχούμενο νερό όλο το χρόνο περισσότερο βέβαια το χειμώνα και λιγότερο το καλοκαίρι. Μετά όμως τον πόλεμο τα νερά αυτά άρχισαν να λιγοστεύουν μέχρι που το καλοκαίρι σταματούσαν τελείως, σιγά-σιγά δε το τρεχούμενο αυτό νερό χάθηκε παντελώς. Το γεγονός αυτό οφείλεται και στις ανομβρίες που παρατηρήθηκαν τα τελευταία χρόνια ,αλλά κυρίως στην αλόγιστη άντληση των υπογείων υδάτων του Αργολικού κάμπου που τροφοδοτείται κυρίως από τα υπόγεια νερά των γύρω ορεινών περιοχών και έτσι σταμάτησαν τελείως οι πηγές του Αμαριανού.
Κοντά στον οικισμό του Αμαριανού υπάρχουν ερείπια κτισμάτων και εμφανή ερείπια από έναν υδρόμυλο που λειτουργούσε στην περιοχή εκείνη. Αυτά σημαίνουν ότι πολύ παλαιότερα στα ρέματα του Αμαριανού κυλούσε αρκετό νερό, τουλάχιστο για να μπορεί να κινεί νερόμυλο και ακόμη ότι στην περιοχή αυτή ίσως γα υπήρχε και οικισμός, που είναι όμως άγνωστα τα αίτια της παρακμής αυτού και για μεγάλη περίοδο δεν υπήρχε ζωή στην περιοχή αυτή παρά μόνο το καλοκαίρι που κατέβαιναν από το Χέλι τσοπάνηδες με τα γίδια τους για πότισμα.
Βόρεια-Βορειοανατολικά του Αμαριανού υπάρχει ορεινή περιοχή ΤΟΥΡΜΙΖΑ (ΤΥΡΜΕΖΑ που σημαίνει το πλήθος, ο όχλος στα Λατινικά ) και ίσως η περιοχή αυτή να είναι εκείνη που μνημονεύουν τα Βενετικά αρχεία, σαν τόπο συγκέντρωσης των Αρβανιτών προσφύγων που είχαν καταφύγει εκεί από τον Αργολικό κάμπο κατά τον Τουρκοβενέτικο πόλεμο (1463-1469) και από εκεί άρχισαν διαπραγματεύσεις με τους γηγενείς Χελιώτες για την εγκατάσταση του μόνιμα στο Χέλι.
10
2) Οικισμός Γκάτζιας
Ο οικισμός της Γκάτζιας βρίσκεται σε ύψωμα του Αραχναίου σε μια γωνιά στην κοιλάδα του Αμαριανού και στο δημόσιο δρόμο που συνδέει τσ Χέλι με το Ναύπλιο που περνά και από τον Άγιο Δημήτριο. Από τον οικισμό αυτόν είναι ορατός ολόκληρος ο Αργολικός κάμπος, ο Αργολικός κόλπος και η Κυνουρία.
Για τη δημιουργία του οικισμού της Γκάτζιας υπάρχουν δυο εκδοχές που και οι δυο όμως συνδέονται με την Γκάτζια Αττικής το σημερινό Καμπά.
Η πρώτη εκδοχή λέει ότι τον οικισμό αυτόν τον ίδρυσαν οι Βενετοί οι
οποίοι μετέφεραν πληθυσμό από την Γκάτζια της Αττικής την οποίαν
κατείχαν κατά τό διάστημα 1394-1402 και είχαν συγκεντρώσει εκεί πολλούς
πολεμιστές Αρβανίτες για να ελέγχουν τον αυχένα Υμηττού-Πεντέλης και
που ο έλεγχος αυτός συνέβαλε πάρα πολύ στη άμυνα της Αθήνας από
τους Βενετούς με την βοήθεια των μισθοφόρων Αρβανιτών. Ειδικότερα
πιστεύεται ότι κατά το έτος 1396 ο εξουσιαστής και Καπετάνιος του Αργούς
Αλμπάνο-Κονταρίνι, γόνος μεγάλης Βενετικής οικογένειας, που μετατέθηκε
από την Αθήνα στην Αργολίδα/ μετέφερε συγχρόνως και μέρος των
κατοίκων της Κάτζιας Αττικής στην νέα επαρχία του την Αργολίδα και τους
εγκατέστησε στη σημερινή Κάτζια. ,
Η δεύτερη εκδοχή είναι ότι συνέβη ακριβώς το αντίθετο, ότι δηλαδή η Γκάτζια Αττικής να προήλθε από μετοίκηση των κατοίκων της Γκάτζιας Αργολίδας, όπως ακριβώς έγινε ο εποικισμός και πολλών άλλων χωρίων της Αττικής από την μετακίνηση Αρβανιτών από την Πελοπόννησο και ιδιαίτερα την Αργολίδα. Αν πράγματι συμβαίνει το δεύτερο θα πρέπει να ερευνηθεί πότε ιδρύθηκε ο οικισμός αυτός στην Αργολίδα και που οφείλεται η ονομασία αυτού. Στην περίπτωση αυτή η ονομασία της Γκάτζιας πιθανόν να οφείλεται στον Νέριο-Ατζεόλη ο οποίος πρώτος το 1336 περίπου θα εγκατέστησε σε αυτήν την ακραία περιοχή της επικράτειας του, Αρβανίτες σαν φύλακες των συνόρων της επικράτειας. Η δεύτερη αυτή εκδοχή ίσως είναι και η επικρατέστερη.
Οι σημερινοί κάτοικοι της Γκάτζιας είναι οι περισσότεροι Αρκάδες που έχουν εγκατασταθεί εκεί τα τελευταία χρόνια λίγο πριν από το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και οι οποίοι είχαν έλθει σαν τσοπάνηδες και κατ' αρχάς έμεναν στη Γκάτζια μόνο τους χειμερινούς μήνες, αλλά σιγά-σιγά έγιναν μόνιμοι κάτοικοι αυτής. Εκτός από τους Αρκάδες υπάρχουν στη Γκάτζια και Αρβανίτες που προέρχονται από το Χέλι
3) Οικισμός Δεσκλιά
Ο Δεσκλιάς σήμερα είναι μικρός οικισμός και βρίσκεται στο δρόμο που ξεκινάει από το Χέλι και κατευθύνεται στο Παλαιολυγουριό, τοποθεσία με ελαιώνες που ανήκουν κυρίως σε Χελιώτες και από εκεί καταλήγει στο
11
Λυγουριό. 0 Δεσκλιάς απέχει από το Χέλι περίπου 6-7 χιλιόμετρα. Οι κάτοικοι του Δεσκλιά μέχρι πριν λίγα χρόνια ήσαν αποκλειστικά τσοπάνηδες σπό το Χέλι, σήμερα όμως οι περισσότεροι από αυτούς έχουν εγκατασταθεί μόνιμα στο Λυγουριό και μόνο εποχικά ανεβαίνουν στο Δεσκλιά. Στο Δεσκλιά υπάρχουν και παλαιά κτίσματα, όπως επίσης και ερείπια από πολύ παλαιά κτίσματα, πράγμα που σημαίνει ότι δεν είναι οικισμός νέος, αλλά ότι υπήρχε στην ίδια τοποθεσία οικισμός και σε παλαιότερες εποχές. Η παράδοση πράγματι αναφέρει ότι εκεί υπήρχε παλαιός οικισμός.
Πιστεύεται ότι από τον Δεσκλιά περνούσε δρόμος που συνέδεε την περιοχή του οροπεδίου του Αραχναίου με την περιοχή του Λυγουριού και ότι ο ίδιος δρόμος από το οροπέδιο του Αραχναίου ακολουθούσε την κοίτη του χειμάρρου που είχε κατεύθυνση τον Αμαριανό και από εκεί διέσχιζε και τον Αργολικό κάμπο, καθόλου δε απίθανο να υπήρχε επικοινωνία των Μυκηνών και της Αρχαίας Επιδαύρου με αμαξιτό δρόμο Μυκήνες-Αμαριανός-Χέλι-Δεσκλιάς-Παλαιό Λυγουριό- Λυγουριό- Αρχαία Επίδαυρος.
Ο Δεσκλιάς αναφέρεται και από τον Γερμανό περιηγητή GRASBERGER στο βιβλίο του ΟRTSΝΑΜΕΝ (σελίδα 238), αναφέρεται όμως ως Δασκύλιον και η περιοχή ολόκληρη Δασκυλίτιδα, ίσως δε η ονομασία αυτή να προέρχεται από τη λέξη Δασκέλατον που ταιριάζει στα δάση από πουρνάρια που πυκνά υπήρχαν κάποτε στην περιοχή εκείνη.
4) Οικισμός Κατσαβαίϊκα
Προχωρώντας από το Δεσκλιά προς το Παλαιολυγουριό-Λυγουριό και λίγο πριν φθάσουμε στο Παλαιολυγουριό στη Νότια πλαγιά της οροσειράς του Αραχναίου, συναντάμε έναν άλλο οικισμό, νεώτερο του Δεσκλιά, στον οποίο κατοικούν οικογένειες με το επώνυμο Γεώργας και το παρεπώνυμο Κοτσοβαίοι. Είναι οικισμός που έχει δημιουργηθεί από κατοίκους του Δεσκλιά και επομένως και αυτοί Χελιώτες, όπως και οι κάτοικοι του Δεσκλιά και οι οποίοι παλαιότερα ήσαν όλοι τσοπάνηδες, σήμερα όμως οι περισσότεροι από αυτούς έχουν εγκατασταθεί στο Λυγουριό, διατηρούν όμως και τις κατοικίες τους στον οικισμό, όπου εποχιακά μένουν και εκεί, κυρίως όσοι από αυτούς ασχολούνται ακόμα με την κτηνοτροφία και τη Γεωργία, καλλιεργώντας τα κτήματα τους που βρίσκονται στο Παλαιολυγουριό.
