ΧΕΛΙ - ΑΡΑΧΝΑΙΟ: ΕΛΙΑ - ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ

Τετάρτη 20 Σεπτεμβρίου 2017

ΕΛΙΑ - ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ

Καλλιέργεια – Εχθροί & Ασθένειες (Οπτικός Οδηγός Αναγνώρισης)

**ΒΟΤΑΝΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ: Olea europaea (L.)**

Ελαία η ευρωπαϊκή

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1. ΕΔΑΦΟΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΕΛΙΑΣ - Κλίμα - Έδαφος - Υψόμετρο, 2. ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΛΑΙΩΝΑ - Εποχή φύτευσης της ελιάς - Προετοιμασία του εδάφους ελαιώνα - Συστήματα φύτευσης ελαιώνων, 3. ΛΙΠΑΝΣΗ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ - Ενδεικτική βασική λίπανση νέων ελαιώνων - Ενδεικτική επιφανειακή λίπανση νέων ελαιώνων - Ενδεικτική βασική λίπανση παραγωγικών ελαιώνων - Ενδεικτική επιφανειακή λίπανση παραγωγικών ελαιώνων, 4. ΑΡΔΕΥΣΗ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ - Ενδεικτική άρδευση νέων ελαιώνων - Ενδεικτική άρδευση παραγωγικών ελαιώνων, 5. ΕΧΘΡΟΙ ΚΑΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ (ΟΠΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ) - Εχθροί της ελιάς - Ασθένειες της ελιάς

1. ΕΔΑΦΟΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΕΛΙΑΣ

Κλίμα

Η καλλιέργεια της ελιάς εντοπίζεται στην εύκρατη ζώνη του Βόρειου και Νοτίου ημισφαιρίου και σε γεωγραφικό πλάτος 30° – 45° για το πρώτο και 15° – 40° για το δεύτερο.
Καλλιεργείται σε περιοχές με μεσογειακό κλίμα το οποίο χαρακτηρίζεται από ήπιους, υγρούς χειμώνες και ζεστά, ξηρά καλοκαίρια.
Περιοχές στις οποίες η θερμοκρασία πέφτει κάτω από τους -5 °C είναι απαγορευτικές για την εγκατάσταση ελαιώνα.
Ομοίως απαγορευτικές είναι και εκείνες οι περιοχές στις οποίες την περίοδο της ωρίμανσης παρατηρούνται πρώιμοι φθινοπωρινοί παγετοί, την περίοδο της έκπτυξης των οφθαλμών πρώιμοι ανοιξιάτικοι παγετοί και την περίοδο της άνθησης οι επικρατούντες άνεμοι είναι ξηροί και ζεστοί ή έχουν καταγραφεί υψηλές θερμοκρασίες.
Η ελιά είναι εξαιρετικά φωτόφιλο φυτό. Για την ανάπτυξή της απαιτείται έκθεση σε περιβάλλον που θα παρέχει από 2.400 έως 2.700 ώρες ηλιοφάνειας ετησίως.
Εάν στην επιλεχθείσα περιοχή οι βροχοπτώσεις κυμαίνονται σε χαμηλά επίπεδα (200-300 mm/έτος), η απόδοση της ελιάς θα είναι ικανοποιητική μόνο στα εδάφη που τα χαρακτηρίζει επαρκής ικανότητα συγκράτησης νερού ή υπάρχει η δυνατότητα συμπληρωματικής άρδευσης. Σε περιοχές με υψηλές βροχοπτώσεις (400-600 mm/έτος) η απόδοση της ελιάς θα είναι ικανοποιητική υπό την προϋπόθεση ότι το έδαφος χαρακτηρίζεται από επαρκή αποστράγγιση.
Για να διακοπεί ο λήθαργος των ανθοφόρων οφθαλμών απαιτούνται χαμηλές θερμοκρασίες περίπου δύο μηνών, με μέσο όρο κυμαινόμενο μεταξύ 1,5 ° C και 10 ° C.

Έδαφος

Η ελιά μπορεί να καλλιεργηθεί σε κάθε εδαφικό τύπο, ακόμη και στα πετρώδη, άγονα ή και αλατούχα εδάφη, αρκεί να διαθέτουν ικανοποιητική στράγγιση. Ωστόσο μεγαλύτερες αποδόσεις παρατηρούνται σε γόνιμα, μέσης σύστασης αμμοαργιλώδη εδάφη που συγκρατούν υγρασία και έχουν βάθος 1 – 1,5 m.
Αναπτύσσεται σε εδαφικό pH το οποίο κυμαίνεται μεταξύ 6,5 – 8,5. Όμως για την παραγωγή εξαιρετικής ποιότητας βρώσιμης ελιάς και ελαιολάδου μία από τις προϋποθέσεις είναι η οξύτητα του εδάφους να κυμαίνεται μεταξύ 7 – 8.
Η ελιά ευνοείται ιδιαιτέρως από την παρουσία ασβεστίου, καλίου και βορίου στο έδαφος.

Υψόμετρο

Η φύτευση της ελιάς μπορεί να γίνει σε πεδινές, παραθαλάσσιες, ημιορεινές και ορεινές (έως και 1000 m υψόμετρο για κάποιες ποικιλίες) περιοχές της Νοτίου Ελλάδος, ενώ στην Βόρεια Ελλάδα η καλλιέργειά της περιορίζεται στις παραλιακές περιοχές.

2. ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΛΑΙΩΝΑ

Εποχή φύτευσης της ελιάς

Τα γλαστρωμένα ή σε σακκούλα δέντρα και δενδρύλλια ελιάς φυτεύονται όλον τον χρόνο για ερασιτεχνικές καλλιέργειες αποφεύγοντας όμως τις περιόδους ακραίων κλιματικών συνθηκών.
Τα γλαστρωμένα δενδρύλλια ή δέντρα ελιάς που προορίζονται για επαγγελματικούς ελαιώνες φυτεύονται όλον τον χρόνο αποφεύγοντας ομοίως τις περιόδους ακραίων κλιματικών συνθηκών και με την προϋπόθεση πως ο ελαιώνας είναι ποτιστικός.
Για την δημιουργία επαγγελματικών ελαιώνων από δενδρύλλια ελιάς σε σακούλα, η φύτευση πραγματοποιείται από τον Νοέμβριο έως τα τέλη Μαίου, λαμβάνοντας υπόψιν τις ιδιαίτερες κλιματικές συνθήκες της εκάστοτε περιοχής και περιόδου. Εάν η περιοχή δεν πλήττεται από παγετούς οι ελιές φυτεύονται το φθινόπωρο. Στην αντίθετη περίπτωση φυτεύονται την άνοιξη.

Προετοιμασία του εδάφους ελαιώνα

Οι απαιτούμενες εργασίες για την εγκατάσταση του ελαιώνα συνιστάται να ξεκινήσουν 12 με 18 μήνες πριν από την φύτευση.
Εφόσον υπάρχει η δυνατότητα, είναι χρήσιμο να προηγηθεί καλλιέργεια ψυχανθών.
Γίνεται συστηματική αφαίρεση των ζιζανίων με μηχανικά ή χημικά μέσα.
Πραγματοποιείται ανάλυση εδάφους.
Σε περιοχές όπου υπάρχει η δυνατότητα άρδευσης εγκαθίσταται αρδευτικό σύστημα.
Πραγματοποιείται άροση όταν το εδάφος βρίσκεται σε ρώγο, με τρίυνο άροτρο από μικρού βάρους ελκυστήρα αποφεύγοντας την αναστροφή και την συμπίεση αυτού. Μόνο στην περίπτωση πολύ συμπαγών εδαφών πραγματοποιείται βαθιά άροση με ταυτόχρονη ενσωμάτωση 2 – 4 τόννων κοπριάς ή κομπόστ.
Μία με δύο εβδομάδες αργότερα ακολουθεί κανονική άροση κατά την οποία γίνεται και η ενσωμάτωση σε βάθος 10 έως 20 cm της βασικής φωσφοροκαλιούχας λίπανσης.
Λίγες ημέρες προ της φυτεύσεως πραγματοποιείται ελαφρά επιφανειακή κατεργασία του εδάφους.
Γίνεται ή σήμανση των θέσεων φύτευσης.

Συστήματα φύτευσης ελαιώνων

Α. Παραδοσιακοί ελαιώνες

Οι παραδοσιακοί ελαιώνες έρχονται από τα βάθη της γεωργικής ιστορίας και αντικατοπτρίζουν την προσπάθεια, τον μόχθο και την σοφία του αγρότη που με τα εκάστοτε δεδομένα μέσα αξιοποίησε κατά τον βέλτιστο τρόπο κάθε σπιθαμή αρόσιμης γης προωθώντας και εξελίσσοντας την τέχνη της ελαιοκαλλιέργειας. Σήμερα, ωστόσο, εκτός από τις άνυδρες ερημικού χαρακτήρα εκτάσεις, αυτό το σύστημα γεωργικής εκμετάλλευσης εγκαταλείπεται και αντικαθίσταται από άλλες σύγχρονες και πιό αποδοτικές μορφές καλλιέργειας.
Στους παραδοσιακούς ελαιώνες τα ελαιόδεντρα που φυτεύονται ανά στρέμμα δεν ξεπερνούν τα 20. Οι αποστάσεις φύτευσης ποικίλουν - 7x7 m, 6x8 m, 8x8 m, 10x10 m, 10x12 m, 12x12 m - εξαρτώμενες κυρίως από τις εδαφοκλιματικές συνθήκες. Όσο πιο αβαθή και άγονα είναι τα χωράφια τόσο μεγαλύτερες γίνονται και οι αποστάσεις, τα δε δέντρα αποδίδουν ικανοποιητική παραγωγή μετά την δεκαετία.

Β. Εντατικοί ελαιώνες πυκνής φύτευσης

Στους ελαιώνες πυκνής φύτευσης μπορούν να εγκατασταθούν από 100 μέχρι 160 περίπου ελαιόδενδρα ανά στρέμμα.
Οι αποστάσεις φύτευσης κυμαίνονται από 1,5 m επί της γραμμής μέχρι 4 έως 6,5 m ανάμεσα στις γραμμές.
Τα ελαιόδενδρα διαμορφώνονται σε σχήματα που αφενός μεν αυξάνουν την παραγωγικότητα αφετέρου δε, διευκολύνουν την κίνηση των γεωργικών μηχανημάτων.
Σε αυτό το σύστημα φύτευσης της ελιάς τα δένδρα εισέρχονται συντομότερα στην παραγωγή.

Γ. Υπερεντατικοί ελαιώνες υπέρπυκνης φύτευσης

Στους ελαιώνες υπέρπυκνης φύτευσης μπορούν να εγκατασταθούν από 150 μέχρι 200 περίπου ελαιόδενδρα ανά στρέμμα.
Οι αποστάσεις φύτευσης κυμαίνονται από 1,25 έως 1,5 m επί της γραμμής μέχρι 2,5 έως 4,7 m ανάμεσα στις γραμμές.
Οι ποικιλίες που χρησιμοποιούνται είναι οι νεώτερες Favolosa, Don Carlo και Allegra, μαζί με τις αρχικές Arbequina, Arbosana καθώς και ο κλώνος i-38 της Κορωνέικης – η οποία, αξίζει να σημειωθεί, έχει χαρακτηριστεί από το Διεθνές Συμβούλιο Ελαιολάδου "Ποικιλία Παγκοσμίου Κληρονομιάς”.
Σε αυτό το σύστημα τα ελαιόδενδρα σχηματίζουν φυτικό φράχτη ανά γραμμή και διαμορφώνονται σε σχήμα παλμέτας ή ύψιλον με μόνιμη στήριξη ενώ εισέρχονται στην καρποφορία από τον 2ο με 3ο χρόνο.

3. ΛΙΠΑΝΣΗ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ

Α. Ενδεικτική βασική λίπανση νέων ελαιώνων

Προτού φυτευθούν τα δενδρύλλια ελιάς εφαρμόζονται με διασπορά και ενσωμάτωση στο έδαφος 120-150 kg/στρέμμα απλού υπερφωσφορικού λιπάσματος (0-20-0) μαζί με 50-80 kg/στρέμμα θειϊκού καλίου (0-0-50). Οι ποσότητες αυτές θα εφοδιάσουν τα δενδρύλλια ελιάς με φώσφορο και κάλιο τουλάχιστον για τα επόμενα πέντε χρόνια.

Β. Ενδεικτική επιφανειακή λίπανση νέων ελαιώνων

Το 1ο έτος εφαρμόζονται 100-200 gr/δέντρο αζώτου (N) σε τρείς δόσεις, όπου με την πρώτη δόση χορηγείται το 25 % περίπου του λιπάσματος στις αρχές ανοίξεως, με την δεύτερη δόση χορηγείται το 35 % περίπου στίς αρχές του καλοκαιριού και το υπόλοιπο 35% δίδεται με την τρίτη δόση η οποία πραγματοποιείται στα τέλη του καλοκαιριού.
Το 2ο έτος εφαρμόζονται 140-280 gr/δέντρο αζώτου (N) σε τρείς δόσεις, όπου με την πρώτη δόση χορηγείται το 27 % περίπου του λιπάσματος στις αρχές ανοίξεως, με την δεύτερη δόση χορηγείται το 36 % περίπου στίς αρχές του καλοκαιριού και το υπόλοιπο 37% δίδεται με την τρίτη δόση η οποία πραγματοποιείται στα τέλη του καλοκαιριού.
Το 3ο έτος εφαρμόζονται 200-400 gr/δέντρο αζώτου (N) σε τρείς δόσεις, όπου με την πρώτη δόση χορηγείται το 30 % περίπου του λιπάσματος στις αρχές ανοίξεως, με την δεύτερη δόση χορηγείται το 35 % περίπου στίς αρχές του καλοκαιριού και το υπόλοιπο 35% δίδεται με την τρίτη δόση η οποία πραγματοποιείται στα τέλη του καλοκαιριού.
Το 4ο έτος εφαρμόζονται 300-600 gr/δέντρο αζώτου (N) σε τρείς δόσεις, όπου με την πρώτη δόση χορηγείται το 30 % περίπου του λιπάσματος τον χειμώνα, με την δεύτερη δόση χορηγείται το 33 % περίπου την άνοιξη και το υπόλοιπο 35% δίδεται με την τρίτη δόση η οποία πραγματοποιείται το καλοκαίρι.
Το 5ο έτος χορηγούνται οι ίδιες ποσότητες και στα ίδια χρονικά διαστήματα με αυτά του 4ου έτους.

Γ. Ενδεικτική βασική λίπανση παραγωγικών ελαιώνων

Η βασική λίπανση των παραγωγικών δέντρων ελιάς πραγματοποιείται τον χειμώνα με την χορήγηση 0,3-0,5 kg φωσφόρου (P₂O₅), 0,6-1,2 kg καλίου (K₂O) και 40-50 gr βόρακα ανά δέντρο και έτος.

Δ. Ενδεικτική επιφανειακή λίπανση παραγωγικών ελαιώνων

Χορηγείται 0,5-1,5 kg αζώτου (Ν) ανά δέντρο και έτος, με τα 2/3 της ποσότητας να δίδονται αρχές Μαρτίου και το υπόλοιπο 1/3 να δίδεται κατά τα μέσα Μαίου.

4. ΑΡΔΕΥΣΗ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ

Όπου υπάρχει η δυνατότητα άρδευσης συνιστάται να πραγματοποιείται καθόλην την διάρκεια της βλαστικής περιόδου και σε συχνότητα τέτοια που να καλύπτει τις ημερήσιες ανάγκες των δέντρων σε νερό.
Κρίσιμα στάδια για την άρδευση της ελιάς είναι εκείνα της διαφοροποίησης των ανθοφόρων οφθαλμών, της άνθησης και καρπόδεσης (Aπρίλιο-Mάιο), η περίοδος σκλήρυνσης του ελαιοπυρήνα (Iούνιο) και τα μέσα με τέλη Αυγούστου όπου αρχίζει η διόγκωση του καρπού.
Η επάρκεια εδαφικής υγρασίας την περίοδο του Φθινοπώρου μέχρι το στάδιο της συγκομιδής συντελεί στην μέγιστη ανάπτυξη των καρπών, στην αύξηση της παραγωγής καθώς και της ποιοτικών χαρακτηριστικών του ελαιοκάρπου.

Α. Ενδεικτική άρδευση νέων ελαιώνων

Το πότισμα των νεαρών δέντρων ελιάς πραγματοποιείται κάθε 3-7 ημέρες σε όλην την βλαστική περίοδο.
Οι ανάγκες σε νερό των νεαρών δέντρων ανέρχονται κατά τον πρώτο χρόνο σε 5-10 lt/ημέρα και δέντρο, τον δεύτερο χρόνο σε 7-20 lt/ημέρα και δέντρο και τον τρίτο χρόνο σε 15-40 lt/ημέρα και δέντρο.

Β. Ενδεικτική άρδευση παραγωγικών ελαιώνων

Οι ανάγκες σε νερό παραγωγικού ελαιώνα με 10-30 δέντρα το στρέμμα ανέρχονται σε 300-400 m³ ανά έτος και στρέμμα, ποσότητα που εξαρτάται και μεταβάλεται ανάλογα με την ποικιλία, την εξατμισοδιαπνοή, την θέση, το έδαφος καθώς και το μικροκλίμα της περιοχής όπου έχει εγκατασταθεί ο ελαιώνας.

5. ΕΧΘΡΟΙ ΚΑΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ (ΟΠΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ)

Α. Εχθροί της ελιάς

Α.1. Ασπιδιωτός (Aspidiotus nerii)