Πηγή: Παγκόσμια Συνομοσπονδία Αποδήμων Μεσσηνίων (World Confederation of Messinians Abroad 19 Οκτωβρίου 2011)
Η ιστορική ναυμαχία του Ναβαρίνου στις 20 Οκτωβρίου 1827, είναι η
δεύτερη ναυμαχία που έγινε στην Ελλάδα και έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην
ιστορία του ελληνισμού. Η πρώτη ήταν αυτή που συνάφθηκε 2.500 χρόνια
πριν και συγκεκριμένα το 480 π.Χ. και ματαίωσε τα σχέδια του Ξέρξη να
καθυποτάξει ολόκληρη την Ελλάδα. Όπως είναι γνωστό, η Οθωμανική αυτοκρατορία, κατά την έναρξη της
ελληνικής επανάστασης το 1821, επί τέσσερα χρόνια περίπου, με εντατικές
και συντονισμένες ενέργειες, προσπάθησε ν’ ανακτήσει τις επαναστατημένες
περιοχές, παρά τις αλλεπάλληλες εκστρατείες, υπό τον Ομέρ Βρυώνη, τον
Μαχμούτ Πασά Δράμαλη, τον Κιουταχή και τον Χοσρέφ πασά, οι οποίοι με
τεράστιες στρατιές επέδραμαν κατά των επαναστατών, δεν κατάφερε να
καταπνίξει την επανάσταση. Τότε επικαλέσθηκε βοήθεια από τον υποτελή
της, Αντιβασιλέα της Αιγύπτου, τον Μωχάμετ Άλυ. Αυτός με την υστερόβουλη
σκέψη του, για να πατήσει και στην Ευρώπη, αποδέχθηκε με χαρά την
πρόσκληση του Σουλτάνου Μαχμούτ Β’, και απέστειλε στον Μοριά, τον γιο
του Ιμπραήμ πασά (1789-1848).
Ο Ιμπραήμ τότε τριακοπενταετής νέος μορφωμένος από Ευρωπαίους
αξιωματικούς και παιδαγωγούς, κοντόσωμος κοιλαράς, κοκκινοτρίχης,
παμπόνηρος, παράφορος, φιλήδονος, στρατηγικότατος αλλά και εκδικητικός
τύπος, επιδόθηκε στην διοργάνωση ενός ισχυρού και εμπειροπόλεμου
στρατού. Αυτό το πέτυχε με την πρόσληψη αρκετών αποστράτων Γάλλων
αξιωματικών της άλλοτε διαλυμένης ναπολεόντειου στρατιάς, με αρχηγό του
επιτελείου τον εξωμότη Σουλιμάν Μπέη (ο οποίος ήταν ο συνταγματάρχης De
Seve). Επίσης και στον στόλο, για τον συγχρονισμό του στην νεώτερη
τακτική, είχε προσλάβει αξιωματικούς του γαλλικού πολεμικού ναυτικού, με
αρχηγό τον πλοίαρχο Lettlier.
 |
| Ιμπραήμ |
Τοιουτοτρόπως ο Ιμπραήμ παντοδύναμος με συγκροτημένο, οργανωμένο και
καλά εφοδιασμένο στρατό και στόλο, αποβιβάσθηκε τον Φεβρουάριο του 1825
χωρίς καμιά αντίσταση στην Μεθώνη και γρήγορα κατέλαβε τα φρούρια της
Κορώνης και του Νεοκάστρου. Στερεωμένος έτσι σ’ αυτό το ισχυρό πολεμικό
τρίγωνο, άρχισε συστηματικές εξορμήσεις, δηλώσεις και καταστροφικές
επιδρομές. Τα φρούρια του Μοριά, το ένα μετά το άλλο, σταδιακά έπεφταν
σχεδόν αμαχητί στα χέρια του. Επί τρία χρόνια σχεδόν, ολόκληρος ο
πληθυσμός του Μοριά βρισκότανε στο πόδι. Το πέρασμα του Ιμπραήμ, άφηνε
πολιτείες και χωριά καταφεύγοντας προς τα απροσπέλαστα δάση και ορεινούς
όγκους για να γλιτώσει από την επερχόμενη λαίλαπα των Τουρκοαιγυπτίων. Ο
Παπαφλέσσας συστήνει στρατόπεδο με πρόχειρες διαδικασίες και
αντιστέκεται στο Μανιάκι. Όμως αδύναμος μπροστά στην πανστρατιά του
Ιμπραήμ εξολοθρεύεται. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, αντιλαμβανόμενος την
ανισότητα των δυνάμεων και αδυνατώντας να τον αντιμετωπίσει κατά μέτωπο,
καταφεύγει στην τακτική του ανταρτοπόλεμου, και τον πλήττει και
αποδυναμώνει καθημερινώς με χωσιές, τις περιφερόμενες ορδές των
Αιγυπτίων.
Στα καταχθόνια σχέδια του Ιμπραήμ, ήταν να προβαίνει σε λεηλασίες και
αιχμαλωσίες γυναικόπαιδων, τα οποία τα έστελνε στην Αίγυπτο. Μάλιστα
είχε ανακοινώσει, το δαιμονικό και αποτρόπαιο σχέδιο του, να μεταφέρει
όλους σχεδόν τους Μοραΐτες στην Αίγυπτο, για να προλάβει τάχα κάθε
μελλοντική επανάσταση και να συνοικήσει τον Μοριά με Φελάχους.
Είναι γνωστόν πως από την έναρξη της επανάστασης, οι αυτοκράτορες, οι
βασιλείς και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, ασκούσαν φανερά αδίστακτα
φιλοτουρκική πολιτική, σύμφωνα με τις απαγγελίες της περιβόητης Ιερής
Συμμαχίας, που είχε υπογραφεί προγενέστερα στις 26 Σεπτεμβρίου 1815,
υπογράφηκε από την Αυστρία, Πρωσία και Ρωσία και στην οποία είχε
προσχωρήσει την ίδια χρονιά, η Αγγλία και η Γαλλία. Αρκετά παρήγορο
σημάδι είναι η φωτεινή ακτίνα, που εξεπορεύθη από την Αγγλία, χάρη στα
ανθρωπιστικά αισθήματα των φιλελληνικών κομιτάτων που σιγά- σιγά
μετέβαλαν υπέρ της Ελλάδας, την κοινή γνώμη και στην φιλελληνική διάθεση
του υπουργού και αργότερα πρωθυπουργού της Αγγλίας Georg Kanning. Ένα
έγγραφο της 1ης Δεκεμβρίου 1824, που έστειλε η Αγγλική κυβέρνηση στην
Προσωρινή Διοίκηση, ήταν η πρώτη αναγνώριση πολιτικής ύπαρξης από ξένη
δύναμη, η οποία προσεπικύρωσε η σύναψη δύο πρώτων Εθνικών δανείων.
Αυτό θεωρήθηκε μεγίστη επιτυχία και ο ιστορικός Γερβίνος έγραψε: «Τα
δάνεια αυτά για τους Έλληνας, είναι σπουδαιότερα από κάθε στρατιωτική
νίκη».
Με πρωτοβουλία του Georg Kanning, υπεγράφη στην Πετρούπολη στις 4
Απριλίου 1826 πρωτόκολλο μεταξύ Αγγλίας και Ρωσίας, το οποίο παρείχε
στην Ελλάδα το δικαίωμα να ζητήσει από την Τουρκία κάποια αυτονομία. Στο
πρωτόκολλο προσχώρησε και η Γαλλία. Οι πρέσβεις Stratford Canning της Αγγλίας,
Guilleminor της Γαλλίας και Ribaupierre της Ρωσίας, που τότε ήσαν στην
Κωνσταντινούπολη, πήραν εντολή ν’ ανακοινώσουν στην Πύλη τις προθέσεις
των Δυνάμεων για ειρηνευτική μεσολάβηση. Την ενέργεια αυτή ο υπουργός
εξωτερικών της Τουρκίας Ρεΐς Εφένδης, την θεώρησε, ως ανάμειξη και
επέμβαση στα εσωτερικά του κράτους και την απέρριψε, δηλώνοντας», ότι η
υπόθεση αυτή των Ελλήνων είναι καθαρά οικογενειακή και η επέμβαση ξένων
προσβάλλει τα Ιερά των Μουσουλμάνων.
 |
| De Rigny |
Για να ξεπεράσουν όμως αυτή την άκαμπτη τουρκική στάση, υπέγραψαν
μεταξύ τους απόρρητη συμφωνία η οποία προέβλεπε, ότι εάν εντός του μηνός
δεν γινόταν δεκτή από τα αντιμαχόμενα μέρη η μεσολάβηση των Δυνάμεων,
τότε από κοινού θα χρησιμοποιούντο, όλα τα δυνατά μέσα για την συντέλεση
του σκοπού της συνθήκη, αλλά χωρίς να εξέλθουν της ουδετερότητας.
Αντίγραφα της Συνθήκης εστάλησαν στους πρέσβεις στην Κωνσταντινούπολη
και η ανακοίνωση των όρων έγινε στην Πύλη, με συλλογικό διάβημα, το
οποίο πάλι απέρριψε ο Ρεΐς Εφένδης. Αντίγραφα όμως της συνθήκης
εστάλησαν και στους ναυάρχους των Δυνάμεων, που βρίσκονταν στην
Μεσόγειο, με εντολή να καταβάλλουν προσπάθειες για την εφαρμογή της.
Ναύαρχοι τότε ήσαν ο Eduard Codrington (1772- 1851) της Αγγλίας, ο Henri- Daniel de Rigny (1782- 1835) της Γαλλίας και ο Longuinl Petrovitch Heiden
(1772- 1840) της Ρωσίας. Την εφαρμογή πλέον της Συνθήκης ανέλαβαν οι
ναύαρχοι και κοινοποίησαν τις ειρηνευτικές διαθέσεις των εντολέων τους
στον Ιμπραήμ Πασά και στην Ελληνική Κυβέρνηση. Ο Ιμπραήμ δήλωσε ότι θ’
αναφερθεί στην Πύλη και θ’ αναμένει τις ανάλογες διαταγές. Αντίθετα η
ανακοίνωση της πρόθεσης των Δυνάμεων για άμεση κατάπαυση του πυρός κι
όλων των εχθροπραξιών, στην αποκαρδιωτική κατάσταση που βρισκόταν η
επαναστατημένη Ελλάδα, θεωρήθηκε ως δώρο Θεού και αμέσως έγινε αποδεκτή.
Τις βραδινές ώρες της 21ης Αυγούστου επιδόθηκε ένα έγγραφο σε κάθε αντιπρόσωπο των τριών Ναυάρχων.
«Οι υπογεγραμμένοι, εκ μέρους του Συμβουλίου……. Ευγνώμονες, εξ
ονόματος ολοκλήρου του Έθνους, δια την ευμενή διάθεσιν των τριών Μεγάλων
Δυνάμεων αποδεχόμεθα την προτεινομένην εκεχειρίαν….
Αίγινα 21 Αυγούστου 1827
Ο Πρόεδρος
Νικ. Ρενιέρης
Ο Γραμματεύς
Γ. Γλαράκης.
Εκείνη την εποχή σχεδόν όλος ο στρατός του Ιμπραήμ ήταν
διασκορπισμένος σ’ ολόκληρο τον Μοριά και ο στόλος του συγκεντρωμένος
στο Ναβαρίνο. Ταυτοχρόνως ο Ιμπραήμ σχεδίαζε να προβεί στην καταστροφή
της Ύδρας, νομίζοντας ότι η εμφάνιση του στόλου των Δυνάμεων είχε άμεσο
σκοπό να προστατεύσει την Ύδρα και ν’ αποκόψει τελειωτικά την
επικοινωνία του με την Αίγυπτο και τα παράλια της Μικράς Ασίας.
Ο ναύαρχος Codrington, στις αρχές Σεπτεμβρίου έστειλε στον Ιμπραήμ
γραπτή ανακοίνωση των όρων της Συνθήκης και αξίωσε, την ταχεία επάνοδο
των στόλων στην Κωνσταντινούπολη και Αλεξάνδρεια Αιγύπτου, την άμεση
κατάπαυση των εχθροπραξιών και την εκκένωση του Μοριά. Παρ’ όλα ταύτα ο
Ιμπραήμ, διέταξε μια μοίρα του στόλου να κινηθεί κατά της Ύδρας. Ο
Codrington όμως αντιλήφθηκε έγκαιρα την κίνηση της μοίρας και με
κυκλωτικές κινήσεις, την ανάγκασε να επιστρέψει πάλι στο Ναβαρίνο. Κατά
τις πρώτες ημέρες του Σεπτέμβρη έγινε μια σύσκεψη στην στεριά. Ο
Codrington με τον Henri- Daniel de Rigny, προσκάλεσαν τον Ιμπραήμ, στον
οποίο πάλι διατύπωσαν τις αποφάσεις των Δυνάμεων. Ο Ιμπραήμ υποσχέθηκε
την άμεση κατάπαυση των εχθροπραξιών. Μετά την αναχώρηση όμως των τριών
ναυάρχων στην Ζάκυνθο, προσπάθησε πάλι και παρασπόνδησε και έστειλε νέα
μοίρα προς τον κόλπο της Πάτρας με σκοπό να εισέλθει στον Κορινθιακό
κόλπο. Και αυτή την μοίρα ο Codrington την αντιλήφτηκε έγκαιρα και την
εξανάγκασε να επιστρέψει προς αποφυγή εχθροπραξιών. Ενεργούσε
τοιουτοτρόπως γιατί είχε ρητές εντολές από τον αρχιναύαρχο του Αγγλικού
στόλου, τον Δούκα της Νέας Υόρκης, αδελφό του Βασιλέα της Αγγλίας
Γεωργίου Δ΄ και μετέπειτα Γουλιέλμο Δ΄, βασιλέα της Αγγλίας, ο οποίος,
όπως θρυλείται επάνω στο πρωτόκολλο, είχε γράψει με το χέρι του την
φράση «Go ahead», δηλαδή προχώρα αδίστακτα, μην διστάζεις, κτύπα.
Μετά από αυτή την δεύτερη κατά σειρά αποτυχία του ο Ιμπραήμ, εξεμάνη,
και προέβη σε φοβερές καταστροφές και ιδιαίτερα στην κοπή και στο
ξερίζωμα όλων των καρποφόρων δένδρων του Μοριά. Εκείνες τις ημέρες
κατέπλευσε και ο ρωσικός στόλος υπό τον Longuinl Petrovitch Heiden και η
αρχιναυαρχία ανατέθηκε στον Codrington. Τον συμμαχικό στόλο των
Δυνάμεων τον συγκροτούσαν τρεις μοίρες με συνολικό αριθμό πλοίων 27
έχοντας 1271 πυροβόλα και κατανέμονταν ως εξής:
1. Η Αγγλική Μοίρα, αποτελούταν από 12 πλοία με 456 πυροβόλα:
Δίκροτα 3 (το Ασία με 84 πυροβόλα, το Γένουα με 74 πυροβόλα, το Αλβιών με 74 πυροβόλα).
Φρεγάτες 4 (το Γλασκώβη με 50 πυρ., το Καμβρία με 48 πυρ., το Δάρτμουθ με 44 πυρ. και το Τάμπλοτ με 28 πυρ.).
Ελαφρά 5 (το Ρόζα με 18 πυρ., το Ζωηρά με 10 πυρ., το Φιλομήλα με 10 πυρ., το Κώνωψ με 10 πυρ. και το Έλαφος με 6 πυρ.).
2. Η Γαλλική μοίρα αποτελούταν από 7 πλοία και 362 πυροβόλα:
Δίκροτα 3 (Σκιπίων με 74 πυρ., το Βρεσλαυΐα με 74 πυρ., το Τρίαινα με 74 πυρ.)
Φρεγάτες 2 (η Σειρήν με 60 πυρ. και το Αρμίς με 44 πυρ.).
Ελαφρά 2 (το Αλκυών με 18 πυρ. και το Δάφνη με 18 πυρ.).
3. Η Ρωσική μοίρα αποτελούταν από 8 πλοία με 453 πυροβόλα:
Δίκροτα 4 (Αζόφ με 74 πυρ., το Χανχούτ με 74 πυρ., Ιεζεκιήλ με 74 πυρ. και το Αλεξ. Νεύσκης με 74 πυρ.)
Φρεγάτες 4 (το Κωνσταντίνος με 48 πυρ., το Προβονάι με 44 πυρ., το Ελένη με 33 πυρ. και το Κάστωρ με 32 πυρ.).
Οι τρεις πιλότοι στις ναυαρχίδες ήσαν Έλληνες. Στου Codrington στην
Ασία, ο Πέτρος Μικέλης από την Σίφνο, κατ’ άλλους από την Μήλο. Στην
Γαλλική ναυαρχίδα του de Rigny Σειρήνα, ο Μανώλης Μοδινός από την Μήλο
και στην Ρωσική Αζόφ του Heiden ο Σάντος Μπαλούρδος από τις Σπέτσες.
Ο στόλος του Ιμπραήμ πιο ισχυρός από τον συμμαχικό, συγκροτούταν από
τουρκικά, αιγυπτιακά και λίγα τυνησιακά πλοία, με αρχιναύαρχο τον τούρκο
Ταχήρ πασά και δύο ναυάρχους τον Καπετάνμπεη για τον τουρκικό στόλο και
τον Μουχαράμπεη για τον αιγυπτιακό στόλο. Ο στόλος ήταν παρατεταγμένος
στον μυχό του λιμανιού και απέναντι από την είσοδο, σε σχήμα πετάλου,
όπου τον προστάτευαν τα επάκτια πυροβολεία του Νεόκαστρου και οι
κανονιοστοιχίες της νήσου Σφακτηρίας.
Εκτός των μεταγωγικών και φορτηγών πλοίων αποτελούταν από τα εξής
πολεμικά πλοία: Δίκροτα 3 με 80 πυροβόλα, φρεγάτες 5 μεγάλες 60 πυροβόλα
και 22 μικρότερες με 50 πυροβόλα. Κορβέτες 33, μπρίκια 13 και 6
πυρπολικά. Συνολικά αποτελούταν από 82 πλοία με περίπου 2.000 πυροβόλα
επανδρωμένα με 15.000 άνδρες περίπου.
Το πιο ανησυχητικό σημείο όμως για τους συμμάχους δεν ήταν η
αριθμητική υπεροχή του εχθρού, όσο η δυσπιστία και η έλλειψη
εμπιστοσύνης ανάμεσα στους ναυάρχους των τριών συμμαχικών στόλων, τον
Codrington που ήταν και ο αρχηγός, δεν έκρυβε καθόλου την δυσαρέσκειά
του προς τον Γάλλο Henri- Daniel de Rigny και τον Ρώσο Heiden.
Στις 7 Αυγούστου 1827, έγραφε στον F. Adam στην Κέρκυρα: «Είναι
αλήθεια ότι δεν μπορώ να εμπιστευθώ στη διαγωγή του Henri- Daniel de
Rigny και ούτε σε κανένα άλλο ομοεθνή του. Και τώρα τι στο διάβολο θα
κάνω με όλους αυτούς τους λαρδοφάγους Ρώσους! … αν ήταν στο χέρι μου
ποτέ δεν θα ήθελα να τους έχω υπό τις διαταγές μου, γιατί δεν θα
μπορούσα να τους τιμωρήσω αν δεν με υπάκουαν… Τώρα όμως τι να κάνω; Δεν
είναι στο χέρι μου!..».
Στις 19 Οκτωβρίου ο ναύαρχος Codrington κάλεσε στην αγγλική ναυαρχίδα
«Ασία» τους δύο Άγγλους διοικητές και τους αρχαιότερους πλοιάρχους για
να συσκεφθούν και να συναποφασίσουν για το γενικό σχεδιασμό των
επιχειρήσεων. Τα συμμαχικά πλοία, δεν έπρεπε να πυροβολήσουν αν πρώτα
δεν τους δινόταν το ανάλογο σήμα. Αν όμως κάποιο εχθρικό πλοίο έκανε την
αρχή, τότε έπρεπε βάσει των υποδείξεων να βυθισθεί αμέσως.
Την επόμενη 8/20 Οκτωβρίου 1827 η δραστηριότητα του συμμαχικού στόλου
άρχισε ήδη από τα ξημερώματα. Το ημερολόγιο του κυβερνήτη της
ναυαρχίδας «Ασία» για εκείνη την ημέρα αναφέρει, «ασθενείς ανέμους και
συννεφώδη καιρό», λίγο μετά τα μεσάνυχτα. Ο εχθρικός στόλος που
βρισκόταν μέσα στον κόλπο του Ναβαρίνου, ήταν παραταγμένος σε σχήμα
μισοφέγγαρου. Ένας ανώνυμος Βρετανός ναύτης από το πλοίο «Γένοβα», που
αναδείχθηκε σε πραγματικό χρονικογράφο της περίφημης ναυμαχίας του
Ναβαρίνου, έχει διασώσει στο ημερολόγιό του μερικές ενδιαφέρουσες
ειδήσεις. «Με έξι σφυρίγματα στις 11:00 π.μ. τα τύμπανα μας, κάλεσαν
στις θέσεις μας με το γνώριμο ρυθμό του πολεμικού τραγουδιού -ατρόμητα
τα πλοία μας, χαρούμενα ναυτάκια οι άνδρες μας.» Στις 13:30 μ.μ., ο
αρχιναύαρχος Codrington έδωσε το σήμα για την έναρξη εισόδου του
συμμαχικού στόλου στον κόλπο. Μισή ώρα μετά, η ναυαρχίδα του «Ασία»,
περνούσε την είσοδο του λιμανιού ανενόχλητη παρόλο που τα εχθρικά
πυροβολεία βρίσκονταν σε απόσταση βολής και από τις δυο πλευρές.
Ακολούθησαν και άλλα πλοία, άνω η γαλλική ναυαρχίδα «Σειρήν» κατέλαβε
την προκαθορισμένη θέση της. Η ατμόσφαιρα άρχισε να υπερθερμαίνεται
υπερβολικά και το πρώτο σημάδι για δράση, ήταν η αποστολή μιας λέμβου
από τη ναυαρχίδα του Μωχαράμπεη, που μετέφερε στον Codrington την
απαίτηση του Αιγύπτιου ναυάρχου, να μην εισχωρήσει εντός του λιμένα. Και
ο Codrington απάντησε κατηγορηματικά, πως είχε έλθει για να δώσει
διαταγές και όχι για να πάρει.
Ένα τυχαίο γεγονός, έπαιξε σημαντικότατο ρόλο, αφού έδωσε το
εναρκτήριο σάλπισμα, για την μεγάλη και φονική ναυμαχία. Σε μια μη
αναμενόμενη στιγμή, ένα εχθρικό πυρπολικό, πλησίασε πολύ κοντά στο
πολεμικό πλοίο Ντάρτμουθ και ο κυβερνήτης του ο Fellowes, απέστειλε μια
λέμβο με λίγους άνδρες και επικεφαλής τον υποπλοίαρχο Fitzroy με σκοπό
να εξαναγκάσει το εχθρικό πυρπολικό να απομακρυνθεί. Τότε αυτοί άρχισαν
να πυροβολούν ακατάπαυστα και αδιάκριτα και σκότωσαν το νεαρό Άγγλο
υποπλοίαρχο και μερικούς ακόμη άνδρες. Το Ντάρτμουθ αμέσως ανταπέδωσε
ισχυρά πυρά. Αμέσως κτυπήθηκε και η γαλλική ναυαρχίδα Σειρήν από την
αιγυπτιακή φρεγάτα Έσμίνα. Ο Γάλλος διοικητής Henri- Daniel de Rigny,
αμέσως διέταξε σφοδρό και κατά βούληση κανονιοβολισμό κατά της εχθρικής
φρεγάτας και σε ελάχιστα λεπτά γενικεύθηκε η σύρραξη.
 |
| Codrington |
Παρά ταύτα ο Codrington δεν είχε πάρει ακόμα καμιά απόφαση
καταστροφής του τουρκοαιγυπτιακού στόλου. Γι’ αυτό απέστειλε τον Έλληνα
πλοηγό Πέτρο Μικέλη, με λίγους άνδρες στον Αιγύπτιο διοικητή Μωχαράμπεη
να τον διαβεβαιώσει, ότι ο σκοπός των συμμάχων απέναντι στους
τουρκοαιγυπτίους δεν ήταν εχθρικός, αλλά ήθελαν να τους εξαναγκάσουν να
αποπλεύσουν από το Ναβαρίνο και να επιστρέψουν στις βάσεις τους στα
Δαρδανέλια και την Αλεξάνδρεια. Οι Αιγύπτιοι όμως, ερεθισμένοι σκότωσαν
τον Έλληνα απεσταλμένο του Codrington, οπότε μέσα σε λίγα λεπτά
συντονισμένα όλα τα κανόνια του δίκροτου Ασία, βύθισαν την αιγυπτιακή
ναυαρχίδα. Σχεδόν ταυτόχρονα τέθηκε εκτός μάχης και η τουρκική
ναυαρχίδα. Από αυτή τη στιγμή κι έπειτα η ναυμαχία γενικεύτηκε και
ξέφυγε από κάθε σχεδιασμό και έλεγχο. Οι κανονιοβολισμοί ρίχνονταν από
όλες τις πλευρές και ο πυκνός καπνός, εμπόδιζε τους συμμάχους να
διακρίνουν τα δικά τους πλοία από τα εχθρικά. Στις 3:00 μ.μ. πλησίασε
και ο ρωσικός στόλος με επικεφαλής τη ναυαρχίδα Αζόφ, οπότε η ναυμαχία
έλαβε ανυπολόγιστες διαστάσεις.
Περίπου στις 6:00 μ.μ. τα πάντα είχαν τελειώσει. Μέσα σε τέσσερις
ώρες είχαν κριθεί τα πάντα. Οι καταστροφές ήταν αφάνταστα δυσανάλογες:
κάπου 60 εχθρικά πλοία καταστράφηκαν εντελώς και πολλά άλλα
ανατινάχθηκαν από τους ίδιους τη νύχτα για να μην τα παραλάβουν σώα οι
σύμμαχοι. Κατά το Γάλλο πλοίαρχο του τουρκοαιγυπτιακού στόλου Lettlier,
τα μόνα πλοία που επέπλεαν την άλλη ημέρα, ήταν μια φρεγάτα δίχως
ιστούς, 4 κορβέτες, 6 μπρίκια και 4 ημιολίες. Είχαν 6.000 νεκρούς
περίπου και 4.000 τραυματίες. Οι σύμμαχοι δεν έχασαν κανένα πλοίο, ενώ
είχαν συνολικά 195 νεκρούς (Άγγλοι 70, Γάλλοι 66 και Ρώσοι 59) και 504
τραυματίες (139 Ρώσοι, 185 Γάλλοι και 180 Άγγλοι).
Ο Γάλλος αντιναύαρχος Jurien de la Graviere περιγράφει συγκλονιστικά
το αποτέλεσμα της ναυμαχίας: «… Ο όρμος του Ναβαρίνου βράζοντας από τα
βλήματα, που κάθε στιγμή τρυπούσαν την επιφάνειά του, σκεπασμένος από
συντρίμμια που επέπλεαν, με γαντζωμένους επάνω τους Τούρκους και
Αιγύπτιους, δεν ήταν πια η μεγάλη και ήρεμη υδάτινη έκταση, επάνω στην
οποία λικνιζόταν με ράθυμη μεγαλοπρέπεια το πρωινό της 8/20 Οκτωβρίου ο
επιβλητικός στόλος του Ιμπραήμ. Ο όρμος είχε πάρει την όψη μιας από τις
καταχθόνιες εκείνες λίμνες, όπου κολυμπούν οι κολασμένοι ανάμεσα σε
κύματα από φωτιά και πίσσα….».
Η κοινή γνώμη στην Ευρώπη, που επί χρόνια παρακολουθούσε την
αιματοχυσία του ελληνικού λαού και την απάθεια των ηγετών των μεγάλων
κρατών, δέχθηκε με μεγάλη χαρά το αποτέλεσμα της ναυμαχίας και το
θεώρησε ως νίκη των λαών σε πείσμα των αποφάσεων των πολιτικών ηγεσιών.
Η νίκη των συμμάχων ήταν αποφασιστική και ολοκληρωτικά καταστροφική
για τον στόλο του Ιμπραήμ Πασά. Ο αντίκτυπος της νίκης στις ευρωπαϊκές
χώρες έλαβε διαφορετικές θέσεις. Γενικά προκάλεσε κατάπληξη. Κανένας
ποτέ δεν περίμενε και δεν ευχόταν αυτό το τέλος. Ο αυτοκράτωρ της
Αυστρίας Φραγκίσκος χαρακτήρισε την πράξη των τριών ναυάρχων δολοφονία. Ο
Metternich «τρομακτική καταστροφή» και στη Βιέννη θρηνούσαν για το
πλήγμα εναντίον της Τουρκίας. Η κυβέρνηση της Αγγλίας έδειχνε
κεραυνόπληκτη προ του ανεπιθύμητου τετελεσμένου γεγονότος, που διέπραξε ο
αρχιναύαρχος Codrington. Μάταια ο πρωταγωνιστής της ναυμαχίας
προσπαθούσε να πείσει την κυβέρνησή του ότι η «ναυμαχία υπήρξε
αναπότρεπτο γεγονός». Η πολιτική εκστρατεία εναντίον του Codrington
εκδηλώθηκε έντονα στην έναρξη των εργασιών της Βουλής, στις 29
Ιανουαρίου του 1828.
Στην ομιλία του θρόνου ο Άγγλος βασιλιάς θα διακηρύξει την αντίθεσή
του: «… στο λιμάνι του Ναβαρίνου έλαβε χώρα μια σύγκρουση τελείως
απροσδόκητη… μεταξύ των πόλων των συμμάχων Δυνάμεων και του στόλου της
οθωμανικής Πύλης… Η Αυτού Μεγαλειότης δεν μπορεί να μη θρηνήσει, που
αυτή η σύγκρουση έγινε με τη ναυτική δύναμη ενός προαιώνιου συμμάχου,
του σουλτάνου. Εξακολουθεί όμως να τρέφει την ελπίδα πως το ατυχές αυτό
γεγονός δε θα συνοδευθεί από άλλες εχθροπραξίες…».
Οι αντιδράσεις εναντίον του συνεχίσθηκαν. Και του απένειμαν με τον
μεγαλόσταυρο του Λουτρού, όταν όμως η κυβέρνηση Goderich ανετράπη,
εξαιτίας της ναυμαχίας του Ναβαρίνου, και όταν ανέλαβε ο Wellington, ο
Codrington ανεκλήθη από τη θέση του, παρά τις αντίθετες διαμαρτυρίες, με
το αιτιολογικό ότι είχε παρερμηνεύσει τις οδηγίες που του δόθηκαν.
 |
| Heiden |
Αντιθέτως στη Ρωσία η είδηση της μεγάλης νίκης κατά της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας προκάλεσε πλήρη επιδοκιμασία. Ο αυτοκράτωρ Νικόλαος με
επιστολή του προς τον Codrington, της 8 Νοεμβρίου 1827, του εξέφραζε την
πλήρη ικανοποίησή του. Στη Γαλλία η κοινή γνώμη χαιρέτησε και πανηγύρισε το γεγονός και
τοποθετήθηκε ανεπιφύλακτα υπέρ της απελευθερώσεως της Ελλάδος. Σε
συνεδρίαση της γαλλικής Βουλής ο βαρόνος Dupin θα εκδηλώσει έντονη
διαμαρτυρία για την ανεπίτρεπτη στάση της αγγλικής κυβέρνησης και
εγκωμίασε τον George Kanning που ενέπνευσε στις τρεις Δυνάμεις στο να
«σώσουν την πολιτική και θρησκευτική ελευθερία ενός βασανιζόμενου λαού,
του ελληνικού».Την επομένη ημέρα οι σύμμαχοι απαίτησαν από τον Ιμπραήμ πασά, που στο
μεταξύ είχε καταφύγει στα βουνά της Μεσσηνίας, να υψώσει λευκή σημαία,
σ’ όλα τα φρούρια, με την απειλή ότι αν ριχτεί έστω και ένας
πυροβολισμός, θα θεωρηθεί ως κήρυξη πολέμου. Οι Οθωμανοί αποδέχτηκαν και
σύντομα υπογράφηκε ανακωχή επάνω στην ναυαρχίδα του Codrington.
Η καταβύθιση του οθωμανικού μεσογειακού στόλου, έσωσε την Ελληνική
Επανάσταση, από την κατάρρευση προς την οποία έβαινε μετά από έξι και
πλέον χρόνια, άνισου ένοπλου αγώνα του ελληνικού λαού, εναντίον δυνάμεων
που επιστράτευε η Οθωμανική Αυτοκρατορία από τα Βαλκάνια, την Μικρά
Ασία, τη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική, ακόμα και τη Δυτική Ευρώπη
(σημειώνεται ότι κατά την ναυμαχία σε πολλά Αιγυπτιακά πλοία επέβαιναν
Γάλλοι αξιωματικοί). Αργότερα απαιτήθηκαν δύο πρόσθετες στρατιωτικές
παρεμβάσεις, από τη Ρωσία υπό μορφή ρώσο-τουρκικού πολέμου (1828-1829)
και από μια γαλλική εκστρατευτική μονάδα στην Πελοπόννησο, υπό τον
Μαιζών (γνωστή ως Εκστρατεία του Μοριά), προκειμένου να επιτευχθεί η
απόσυρση των οθωμανικών δυνάμεων από την νότια και κεντρική Ελλάδα και
να εξασφαλιστεί η Ελληνική ανεξαρτησία.
Συν το χρόνο οι κυβερνήσεις των τριών Μεγάλων Δυνάμεων, απένειμαν
στους τρεις ναυάρχους τα ανώτατα παράσημα. Το ίδιο αργότερα έπραξε και ο
Όθων, κατά το δεύτερο έτος της βασιλείας του το 1834, όπου απένειμε τον
Μεγαλόσταυρο του Τάγματος του Σωτήρος και στους τρεις ναύαρχους.
Κατώτερα δε παράσημα, απένειμε και σ’ όλους τους Αξιωματικούς, που πήραν
μέρος στην ναυμαχία.
Η ναυμαχία του Ναβαρίνου σήμανε οριστικά το τέλος της Ελληνικής
Επανάστασης, αλλά και την αρχή της Ανεξαρτησίας του Ελληνικού Κράτους, η
οποία οφείλεται στην συγκυρία αλλά και στην πρωτοβουλία των τριών
Μεγάλων Δυνάμεων. Η πατρίδα μας, τίμησε τους τρεις ναυάρχους, με την
ανύψωση ανδριάντων και στηλών, με την κοπή αναμνηστικών μεταλλίων και με
ότι άλλο μπορούσε. Αρκετοί οδοί της πρωτεύουσας, αλλά και αρκετών
πόλεων μας, πλατείες και οδοί φέρουν το όνομά τους. Η δόξα και η τιμή
δίκαια απονεμήθηκε και δίκαια τους ανήκει και πρέπει η πατρίδα μας, να
τους μνημονεύει εις άπαντες τους αιώνες.
Βιβλιογραφία
- Βαπορίδου Αβραάμ, «Επίτομος βιογραφική ιστορία των σουλτάνων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας», εκδόσεις Σ. Ι. Βουτυρά, Κωνσταντινούπολει 1885.
- Γούδα Α., Βίοι Παράλληλοι, τομ. Ε΄, σελ. 229, Αθήνα 1876.
- Γριτσόπουλος Τάσος, «Διήγησις συμβάντων της Ελληνικής Φυλής από τα 1770 έως τα 1836».
- Εφημερίδα «Αθηνά», 11/10/1842.
- Εφημερίδα «Νέα Εφημερίς», 27/3/1888.
- Εφημερίδα «Εφημερίς Κυριών», 23/1/1895, αρ. 408.
- Παπατσώνης Παναγιώτης, «Απομνημονεύματα από των χρόνων της Τουρκοκρατίας μέχρι της βασιλείας του Γεωργίου του Α΄», επιμ. Εμμαν. Γ. Πρωτοψάλτη, Αθήνα 1957.
- «Περιοδικό Ιστορία», άρθρο του Ηλία Παπαθανασόπουλου, αρ. τεύχος 112.
- Πρόκες- Όστεν, Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης, τόμος Β΄, υποσ. σελίδα188.
- Φιλήμων Ιωάννης, «Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως», Αθήνα 1860.
- Φραντζής Αμβρόσιος, «Επιτομή της Ιστορίας της Αναγεννηθείσης Ελλάδος», Αθήνα 1839).
