Την 29η Μαΐου 1453 οι
Τούρκοι μπαίνουν στην Κωνσταντινούπολη χωρίς μεγάλο κόπο, αν και η
αντίσταση που προβάλλει ο τελευταίος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος
Παλαιολόγος είναι όντως ηρωική, πράγμα που δικαιολογεί τους περί αυτόν
θρύλους. Όμως, ξεχνούμε να πούμε πως αυτοί που τον βοηθούν να αποκρούσει
τις πρώτες επιθέσεις είναι κυρίως Ιταλοί, και ειδικότερα Γενουάτες, ο
ρόλος των οποίων υποτιμάται σκόπιμα προκειμένου να τονιστεί ο κλασικός
ηρωισμός των Ελλήνων, δηλαδή των χριστιανών, να εξηγούμαστε.
Το μπέρδεμα έχει γίνει προ πολλού. Το
δόγμα πας χριστιανός, Έλλην, πας μη χριστιανός, Τούρκος είναι μια
ανιστόρητη πραγματικότητα, που συνεχίζει να μας ταλανίζει. Όμως, ο
ελληνισμός και η ορθοδοξία δεν είναι έννοιες ταυτόσημες. Η ορθοδοξία
είναι πάρα πολύ ευρύτερη έννοια. Υπάρχουν πολλά εκατομμύρια ορθοδόξων
στον κόσμο και μόνο δέκα εκατομμύρια Ελλήνων.
Ας δούμε, λοιπόν, την τελευταία πράξη
του δράματος που έμελλε να αποκόψει την Ελλάδα και τα Βαλκάνια απ’ την
Ευρώπη και να την αφήσει έξω απ’ το μεγάλο πανηγύρι της Αναγέννησης, που
αρχίζει σε λίγο. Η άλωση της Πόλης είναι απ’ τα πιο μεγάλα και
σημαντικά γεγονότα της παγκόσμιας ιστορίας. Διότι η τουρκική κατοχή που
θα διαρκέσει τέσσερις αιώνες, θα απομακρύνει πολιτιστικά την Ελλάδα και
τα Βαλκάνια απ’ την Ευρώπη κατά τέσσερις αιώνες και αργότερα θα
δημιουργήσει το «βαλκανικό ζήτημα» που είναι μέρος του ευρύτερου
«ανατολικού ζητήματος». Οι υπό τουρκική κατοχή περιοχές δεν είχαν την
ευκαιρία να αναπτύξουν αβίαστα και απρόσκοπτα την εθνική τους συνείδηση,
και αντ’ αυτής προέκυψε μια θρησκευτική συνείδηση που προτάθηκε σαν
εθνική, διότι η θρησκεία ήταν ο μόνος συνεκτικός δεσμός για τους
υπόδουλους.
Στην Ευρώπη, παρά τις αλλεπάλληλες
προσπάθειες του πάπα να εγκαταστήσει θεοκρατικό κράτος, η θρησκεία
παρέμεινε τελικά πρόβλημα συνείδησης, δηλαδή μια καθαρά προσωπική
υπόθεση. Δεν είναι ο καθολικισμός αυτός που κάνει σήμερα Ιταλούς τους
Ιταλούς, Ισπανούς τους Ισπανούς, Πολωνούς τους Πολωνούς, Ιρλανδούς τους
Ιρλανδούς, για να περιοριστούμε μόνο στις τέσσερις περισσότερο καθολικές
χώρες της Ευρώπης. Στην Ελλάδα όμως, η θρησκεία έγινε το πρώτο και
κυρίαρχο εθνολογικό γνώρισμα, εξαιτίας του τεράστιου ρόλου που έπαιξε η
ορθοδοξία στη διατήρηση της συνοχής ενός υποταγμένου στον καταχτητή
λαού. Κάτι τέτοιο δεν θα ήταν δυνατό να συμβεί αν την Ελλάδα δεν την
καταχτούσαν οι Τούρκοι. Γι αυτό, οι παπάδες και οι παπαδίζοντες
χαίρονται που μας καταχτήσαν οι Τούρκοι και όχι οι Φράγκοι.
Επιμείναμε, λοιπόν, στα σχετικά με τους
γείτονες Τούρκους, διότι αυτή η γειτονία θα αποδειχτεί καταστροφική για
τον ελληνισμό. Όχι γιατί ο γείτονας, όπως κάθε γείτονας, δημιουργεί
προβλήματα, αλλά διότι μας απόκοψε απ’ την Ευρώπη και τον πολιτισμό της
με συνέπεια σήμερα να τρέχουμε και να μη σώνουμε.
Ο Μουράτ Β’, ο πατέρας του Μωάμεθ Β’ του
Πορθητή συνεχίζει την παράδοση των καταχτήσεων των προκατόχων του.
Νικάει τους Βλάχους (Ρουμάνους τους λέμε σήμερα) άλλη μια φορά, νικάει
τους Σέρβους άλλη μια φορά, νικάει τους Βούλγαρους άλλη μια φορά, και τα
Βαλκάνια γίνονται τουρκικά πριν απ’ την άλωση της Πόλης. Η Θεσσαλονίκη
και τα Ιωάννινα είναι οι πρώτες μεγάλες ελληνικές πόλεις στις οποίες
εγκαθίστανται οι Τούρκοι πριν απ’ την άλωση της Πόλης.
Ο Μουράτ είπε να καταχτήσει και την
Ουγγαρία, αλλά το μετάνιωσε. Έπεφτε λίγο μακριά η χώρα αυτή, και γι’
αυτό το 1444 υπόγραψε συνθήκη δεκαετούς ειρήνης και φιλίας με τον Ούγγρο
μονάρχη. Ο οποίος, όμως, γνωρίζοντας τι σημαίνει για τους Τούρκους
ειρήνη και φιλία, με το ένα χέρι υπογράφει τη συνθήκη με τους Τούρκους
και με το άλλο τη συμμαχία με άλλους λαούς της Ευρώπης κατά των Τούρκων.
Ούγγροι, Ρουμάνοι, Πολωνοί, αλλά και ο καρδινάλιος Σεζαρίνι, ως
εκπρόσωπος του Πάπα, περνούν τον Δούναβη και φτάνουν στη Βάρνα, για να
συναντήσουν τους Βυζαντινούς και να δώσουν όλοι οι χριστιανοί μαζί τη
μεγάλη μάχη κατά των Τούρκων. Αλλά οι Βυζαντινοί δεν παν στο ραντεβού
και οι σύμμαχοι παθαίνουν πανωλεθρία στη μάχη της Βάρνας την 10η
Νοεμβρίου 1444. Μας χωρίζουν μόνο 9 χρόνια απ’ την άλωση.
Έχοντας εξασφαλισμένα τα νώτα τους, οι
Τούρκοι αποφασίζουν να ξεκαθαρίσουν την κατάσταση στην Ελλάδα και την
Αλβανία, πριν τακτοποιήσουν οριστικά τα πράγματα στην Κωνσταντινούπολη.
Κι έτσι, το 1446 καταλαμβάνουν την Κόρινθο και την Πάτρα, επτά χρόνια
πριν καταλάβουν την Κωνσταντινούπολη. Τον Μυστρά, το δεύτερο σε σημασία
πολιτικό και πολιτιστικό κέντρο των Βυζαντινών αυτή την εποχή, θα τον
αφήσουν για το 1460. Θα πέσει στα χέρια των Τούρκων εφτά χρόνια μετά την
Κωνσταντινούπολη. Προς το παρόν, τους Τούρκους δεν τους πολυενδιαφέρει ο
νότος. Έχουν στραμμένη την προσοχή τους στα κυρίως ειπείν Βαλκάνια,
διότι στοχεύουν την Ευρώπη. Μ’ άλλα λόγια, παραπήραν φόρα. Ισως γιατί
δεν έχουν πληροφορηθεί πως η Ευρώπη ετοιμάζεται να μπει στην Αναγέννηση,
που θα ήταν απολύτως αδύνατη αν οι Τούρκοι προχωρούσαν και πιο πέρα απ’
τα Βαλκάνια.
Είναι αυτή την εποχή, λίγο πριν απ’ την
άλωση της Πόλης, που ο Γεώργιος Καστριώτης, γνωστός ως Σκεντέρμπεης,
αρχίζει στην Αλβανία μια καταπληχτική αντίσταση κατά των Τούρκων, και
τους λιανίζει. Οι Τούρκοι τα χάνουν και τα μπερδεύουν. Το κακό τους ήρθε
από κει που δεν το περίμεναν, απ’ την Αλβανία. Κι έτσι, ο Σκεντέρμπεης
θα γίνει ο μεγάλος εθνικός ήρωας των Αλβανών, αν και Έλληνας απ’ τη
μεριά του πατέρα του και Σέρβος απ’ τη μεριά της μητέρας του. Πιο
έξυπνοι οι Αλβανοί από μας, δε διστάζουν να χρίουν εθνικούς ήρωες
όποιους κάνουν καλό στο έθνος τους, αδιαφορώντας για την «καθαρότητα»
του αίματος.
Οι Ούγγροι ξαναεπιτίθενται στους
Τούρκους στο Κοσσυφοπέδιο, και άλλη μια φορά ηττώνται εκεί κατά κράτος
την 17η Οκτωβρίου 1448. Απέχουμε 5 χρόνια απ’ την άλωση, και ο Μουράτ
λίγο μετά τη μάχη παραδίδει το θρόνο στο γιο του Μεχμέτ Β’ (Μωάμεθ Β’).
Όμως του τον παίρνει πίσω. Αλλά του τον ξαναδίνει. Και ξανά τον
ξαναπαίρνει πίσω. Και ξανά του τον ξαναδίνει. Τον έχει τρελάνει το γιο
του, τον μετ’ ολίγον Μωάμεθ τον Πορθητή (της Πόλης). Τρέμει μην τα
θαλασσώσει, και στη διαθήκη του είναι κατηγορηματικός: Να μη δει προκοπή
ο γιος αν δεν καταλάβει την Κωνσταντινούπολη, ένα πραγματικά απόρθητο
φρούριο. Που όποιος καταφέρει και το εκπορθήσει, παίρνει αυτομάτως τον
τίτλο του Πορθητή.
Στην αυλή του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου
Παλαιολόγου ζει αυτόν τον καιρό ο Τούρκος πρίγκιπας Ορχάν. Είναι, ας
πούμε υπότροφος, και στην πραγματικότητα εξόριστος. Ο Μωάμεθ τον φοβάται
σαν επικίνδυνο διεκδικητή του θρόνου, και πληρώνει «δίδακτρα» στους
Βυζαντινούς για να του μάθουν γράμματα, δηλαδή να μην τον αφήσουν να
φύγει απ’ την Πόλη. Αλλά οι Τούρκοι δεν πλήρωναν τα «δίδακτρα» και ο
αυτοκράτορας θυμώνει. Και βρίσκει την ευκαιρία να τα ζητήσει όταν ο
Μωάμεθ πάει στη Μικρά Ασία για να καταστείλει μια απ’ τις συνηθισμένες
στάσεις των Τούρκων φυλάρχων και των γενιτσάρων, που κάθε τρεις και
πέντε ζητούν αύξηση μισθού.
Και τότε ο Μωάμεθ παίρνει τη μεγάλη
απόφαση. Το 1451 θα αρχίσει να χτίζει ένα κολοσσιαίο φρούριο στην
ευρωπαϊκή μεριά του Βοσπόρου, πολύ κοντά στην Κωνσταντινούπολη. Οι
Βυζαντινοί κάνουν ό,τι μπορούν για να παρεμποδίσουν τους μαστόρους, αλλά
δεν καταφέρνουν σχεδόν τίποτα. Οι πεινασμένοι κάτοικοι της ευρύτερης
περιοχής ψάχνουν για δουλειά και αδιαφορούν πλήρως για το γεγονός πως
υπηρετούν τα σχέδια των Τούρκων για την άλωση της Πόλης.
Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ξέρει καλά τι
σημαίνει ένα τέτοιο φρούριο κάτω απ’ τη μύτη του και προτείνει να δίνει
στο σουλτάνο ετήσιο φόρο αν δεν το χτίσει. Και για πρώτη φορά οι
Τούρκοι λεν όχι στο μπαχτσίσι, το κλασικό τουρκικό εθνικό σπορ, που το
κληρονομήσαμε και μεις.
Αυτό ήταν. Αυτή η αντίσταση στον
πειρασμό του χρήματος θα γίνει η αιτία της πτώσης της Πόλης. Οι Τούρκοι
θα χτίσουν το τρομερό φρούριο πληρώνοντας τρομερά ποσά τόσο για την
κατασκευή, όσο και για τον εξοπλισμό του. Η θεμελίωση γίνεται το 1451
και η ξεθεμελίωση της Βασιλεύουσας Πόλης σε δυο χρόνια, όσο δηλαδή
χρειάζεται για να κατασκευαστεί το φρούριο.
Τον Αύγουστο του 1452 τα κολοσσιαία
κανόνια του φρουρίου ελέγχουν το Βόσπορο και επιβάλλουν φορολογία σε
κάθε πλοίο που περνάει, ώστε να βγουν τα έξοδα κατασκευής και εξοπλισμού
του φρουρίου. Ένας Ούγγρος τεχνικός, που υπηρετούσε τους Βυζαντινούς
πριν τον προσλάβει ο Μωάμεθ με καλύτερο μισθό, φτιάχνει 12 κανόνια,
ικανά να ανοίξουν ρωγμές στα τείχη της Πόλης. Το μεγαλύτερο απ’ αυτά,
για να μετακινηθεί απ’ τη θέση του και ν’ αλλάξει τη γωνία βολής,
χρειαζόταν τη μυϊκή δύναμη 50 βοδιών και 2.000 ανδρών.
Κι αφού τα κανόνια έκαναν την παρθενική
τους βολή στις αρχές Αυγούστου 1452, στο τέλος του μήνα ο Μωάμεθ
εμφανίζεται επικεφαλής 50.000 στρατιωτών κάτω απ’ τα τείχη της
Κωνσταντινούπολης για να κάνει μια πρώτη επίδειξη ισχύος και για να
εκφράσει την ευαρέσκειά του στους τεχνίτες. Μετά, επιστρέφει στο
ορμητήριό του στην Αδριανούπολη, και κάθε τόσο κάνει εκδρομές μέχρι τα
τείχη της Βασιλεύουσας για να δει πώς παν οι δουλειές.
Παν πολύ καλά, αλλά η πολιορκία
αποκλείεται να είναι πλήρης, αν δε βρεθεί τρόπος να ζωθεί η Πόλη και απ’
την πλευρά του Κεράτιου κόλπου, απ’ όπου οι πολιορκημένοι, κουτσά
στραβά, ανεφοδιάζονται σε τρόφιμα. Πρέπει, λοιπόν, τα τουρκικά πλοία να
περάσουν στον Κεράτιο, πράγμα απολύτως αδύνατο γιατί μια κολοσσιαία
αλυσίδα βυθισμένη στο νερό λειτουργεί σαν αδιαπέραστος φράχτης.
Θα μου πείτε, θα μπορούσαν να τη
βομβαρδίσουν. Μην το πείτε όμως γιατί τα κανόνια αυτής της εποχής
ουδεμία σχέση έχουν με τα σημερινά. Δεν εκτοξεύουν εκρηγνυόμενα βλήματα,
αλλά συμπαγείς σιδερένιες μπάλες, τα περίφημα «τόπια». Ο βομβαρδισμός
είναι κάτι σαν πετροπόλεμος μεταξύ γιγάντων, στον οποίο οι αντιμαχόμενοι
αντί για πέτρες πετούν σίδερο. Συνεπώς, ένα τόπι που πέφτει στο νερό
χάνει μέρος της δύναμής του, δηλαδή του βάρους του, εξαιτίας της άνωσης.
Άλλωστε, άλλο να βομβαρδίζεις τείχη κι άλλο μια βυθισμένη αλυσίδα. Άλλο
πόλεμος στον Κεράτιο κόλπο, κι άλλο αμερικάνικο κόλπο στον Περσικό
κόλπο. Πολύ θα ήθελε ο Μωάμεθ να έχει μερικά ελικόπτερα Απάτσι, αλλά
γεννήθηκε πολύ νωρίς για να μπορέσει να πάρει αμερικανική βοήθεια. Άσε
που η Αμερική δεν είχε ανακαλυφτεί ακόμα. Πάντως, αν υπήρχαν Αμερικανοί
τότε, μην αμφιβάλλετε πως θα τον βοηθούσαν να καταλάβει την Πόλη,
διατηρώντας σταθερή τη στρατιωτική βοήθεια στη Βυζαντινή και την
Οθωμανική Αυτοκρατορία στο περίφημο εφτά προς δέκα.
Ελλείψει Αμερικανών και ΝΑΤΟ ο Μωάμεθ θα
έπρεπε να τα βολέψει μόνος του, όπως μπορούσε καλύτερα. Και μπόρεσε, ο
μπαγάσας. Μπόρεσε να εφαρμόσει το μεγαλύτερο στρατήγημα και να κάνει τον
σπουδαιότερο άθλο σ’ ολόκληρη τη στρατιωτική ιστορία, όλων των εποχών.
Προσέξτε καλά, θα σας χρειαστεί όταν οι Τούρκοι πολιορκήσουν την Αθήνα
με άλλα μέσα, την εποχή που θα είναι συνεταίροι μας στην ΕΟΚ. Προσέξτε
καλά και πέστε μου αν είναι δυνατό να έχει αποτέλεσμα ο προσωπικός
ηρωισμός μπροστά σε ιδιοφυή στρατηγήματα σαν αυτό που εφάρμοσε ο
Πορθητής για να εκπορθήσει την Πόλη. Δε λέω, να πάρουμε την Πόλη,
άλλωστε είναι η πατρίδα των προγόνων μου και πολύ θα ήθελα να την
πάρουμε, αλλά όχι με επίθεση κατά μέτωπο. Οι ήρωες δε φτουρούν πια. Το
καταλάβατε ελπίζω παρακολουθώντας στην τηλεόραση το σόου στον Περσικό
κόλπο.
Λοιπόν, στις αρχές Απριλίου 1453 ο
Μωάμεθ Β’ ο Πορθητής εμφανίζεται προ των τειχών της Κωνσταντινούπολης με
260.000 στρατό, χώρια τα στίφη των πεινασμένων πάσης εθνικότητας, που
περιμένουν να μπουν στην Πόλη για πλιάτσικο. Σε λίγο καταφτάνει και ο
τουρκικός στόλος από 420 πλοία, υπό την ναυτική διοίκηση ενός Βούλγαρου
ειδικού στον θαλάσσιο πόλεμο. Στρατιωτικός σύμβουλος του Κωνσταντίνου
Παλαιολόγου, απ’ την άλλη μεριά, είναι ο Γενουάτης Ιουστινιανός. Που
λέει στον Παλαιολόγο να μη φοβάται τα πλοία, δεν είναι δυνατό να
περάσουν στον Κεράτιο.
Έλα όμως που 80 πλοία παρακάμπτουν το
εμπόδιο της αλυσίδας, διά ξηράς! Τα έβαλαν πάνω σε ρόδες και τα
τσούλησαν απ’ την άλλη μεριά. Οι μελετητές της παγκόσμιας στρατιωτικής
ιστορίας ακόμα τρίβουν τα μάτια τους. Ούτε ένα ούτε δύο, ογδόντα
τεράστια πολεμικά πλοία έγιναν καροτσάκι. Και οι δικοί μας οι χαχόλοι να
μιλούν για Κερκόπορτες, για προδότες και άλλα τέτοια φαιδρά. Για το
μεγαλοφυές στρατήγημα του Πορθητή, σχεδόν τσιμουδιά. Να πώς γράφεται η
επίσημη ελληνική ιστορία. Υποτιμώντας σταθερά τον εχθρό.
Κάπου ένα μήνα κράτησε όλο κι όλο η
κυρίως πολιορκία, που όμως είχε προπαρασκευαστεί με κάθε επιμέλεια. Και
την 29η Μαίου 1453 η Κωνσταντινούπολη γίνεται τουρκική. Και παραμένει
τουρκική. Απέχουμε μόνο 39 χρόνια απ’ την ανακάλυψη της Αμερικής το 1492
και την αρχή της Αναγέννησης που σημαδεύει τούτη η πιο σημαδιακή χρονιά
της ανθρώπινης ιστορίας. Με την άλωση της Πόλης, οι Τούρκοι
ετοιμάζονται με την άνεσή τους να γίνουν Ευρωπαίοι. Ας ευχηθούμε να
πράξουμε και μεις ομοίως. Πάντως, οι Φράγκοι που δεν μας κατάχτησαν
τότε, μας καταχτούν τώρα διά της ΕΟΚ. Πόσο ωφέλησε την Ελλάδα αυτή η
μακραίωνη καθυστέρηση;
****
Aπό το βιβλίο του Β.Ραφαηλίδη «Oι λαοί των Βαλκανίων»
