Η φετινή Ισημερία Σεπτεμβρίου συμβαίνει σήμερα 22/9, ακριβώς στις 20:02 UTC.
Φθινοπωρινή ισημερία έχουμε την 22α Σεπτεμβρίου, γιατί κατά την ημερομηνία αυτή ο Ήλιος εισέρχεται στον αστερισμό του Ζυγού (στις 23:45 μ.μ. φέτος) κι έτσι εισερχόμαστε αστρονομικά στην εποχή του φθινοπώρου.
Η Φθινοπωρινή Ισημερία του Ηλίου συμβολίζει την εμφάνιση της ανθρώπινης ψυχής που αντιπροσωπεύει την εκδήλωση της Λογικής Νοήσεως (3ο ιερό δράμα της εξελικτικής πορείας της φύσεως). Στ’ άλλα επίπεδα έχουμε την πρώτη εμφάνιση των όντων κάθε επιπέδου.
Οι Ορφικοί κατά τη Φθινοπωρινή Ισημερία εκδήλωναν την λατρεία τους προς τη Φύση γιατί έφερνε στο «Είναι» τους τα Όντα. Πρωτίστως όμως ο εορτασμός στρεφόταν στο γεγονός της εμφάνισης της ανθρώπινης ψυχής. Την ψυχή αυτήν την ονόμαζαν Κόρη Πρωτογόνη, σπούδαζαν τις εκδηλώσεις της από τις οποίες έφθασε να διακριθεί ως νοητικό ον της Φύσεως (λογική νόηση).
Η πρώτη μύηση στα Ορφικά μυστήρια λάμβανε χώραν αμέσως μετά τη Φθινοπωρινή Ισημερία. Κατά τη μύηση αυτή αποκαλύπτονταν τα περί της συστάσεως της μητέρας Γης και της εμφανίσεως τής ανθρώπινης ψυχής. Στα Ελευσίνια μυστήρια κατά τη Φθινοπωρινή Ισημερία γινόταν η εισαγωγή των αμύητων. Κατά την εισαγωγή λάμβανε χώραν μακρά τελετή για την εμφάνιση στο «Είναι» της Κόρης της Πρωτογόνης.
Έλεγαν ότι η Κόρη η Πρωτογόνη είναι κόρη του Ουρανού και της Γης, δηλαδή αποτέλεσμα της επιμιξίας των δυνάμεων του Ουρανού (που συμβολίζει τον άπειρο χώρο δηλαδή τη Συνεχή ή Αμέριστη ουσία) και της Γης (που συμβολίζει την Ατομική ή Μεριστή ουσία).
Με την τελετή αυτήν οι Μύστες της Ελευσίνας απέδιδαν ευγνωμοσύνη προς τη θεία Φύση η οποία έφερε στο «Είναι» το ψυχικό «Είναι» κάθε οντότητας. Έτσι οι Μύστες ως πρώτο αντικείμενο είχαν να εξετάσουν ποια ήταν η Κόρη η Πρωτογόνη, δηλαδή πώς εμφανίσθηκε η ψυχή της Φύσεως.
Η περίοδος από τη Φθινοπωρινή Ισημερία μέχρι την Χειμερινή Τροπή του Ηλίου συμβολίζει την περίοδο κατά την οποία η ψυχή του ανθρώπου θα περάσει το πρώτο στάδιο εξελίξεώς της που είναι η καλλιέργεια των σπερμάτων τών, προς γονιμοποίηση, Ιδεών.
Τα σπέρματα αυτά κυοφορούνται κατά τις διαδοχικές ενσαρκώσεις, με την επενέργεια του νόμου της Ειμαρμένης. Κατά την περίοδο αυτήν η ανθρώπινη ψυχή θα δεχθεί τις επιδράσεις του Ουρανού, θα διαπλάσει τον ηθικό χαρακτήρα της και θα διαμορφώσει τη συνείδησή της κατά τρόπον ώστε να διακανονίζει τη ζωή της σε αρμονία προς τους όμοιούς της.
Οι Ορφικοί θεωρούσαν την περίοδο από τη Φθινοπωρινή ισημερία μέχρι τη Χειμερινή τροπή του Ηλίου ως αντιστοιχούσα προς την πρώτη περίοδο του ανθρωπίνου γένους κατά την οποία η ανθρώπινη ψυχή κατόρθωσε να εκδηλώσει τις δυναμικότητές της που της επέτρεψαν να χαρακτηρισθεί ως πραγματικό νοητικό Ον.
Έτσι κατόρθωσε να βρει το δρόμο προς σύσταση των ανθρώπινων κοινωνιών οι οποίες θα της εξασφάλιζαν την πρόοδό της. Οι ατμοσφαιρικές μεταβολές αυτήν τη χρονική περίοδο έλεγαν ότι είναι η ζώσα αλληγορική εικόνα της πρώτης ψυχικής ιστορίας του ανθρώπινου γένους. Η πτώση των υδάτων κατά τη χρονική αυτή περίοδο έλεγαν ότι εικονίζει τις κατερχόμενες από τον ουρανό ακτίνες του φωτός.
Επίσης, έλεγαν, ότι όπως καλλιεργείται η Γη για να εκδηλώσει τη βλάστηση, έτσι πρέπει να καλλιεργούνται και οι ανθρώπινες ψυχές για να εκδηλώσουν τις δυνάμεις τους και να τις μεταβάλουν σε Ιδέες και συναισθήματα. Επίσης όπως τα ύδατα καθιστούν γόνιμη τη Γη προς καλλιέργεια των σπερμάτων από τα οποία θα εμφανισθεί η βλάστηση και από αυτήν τα άνθη και οι καρποί, έτσι και οι ανθρώπινες ψυχές πρέπει να εκδηλωθούν.
Τα Ελευσίνια Μυστήρια εικόνιζαν, επίσης, την περίοδο από τη Φθινοπωρινή Ισημερία μέχρι τη Χειμερινή Τροπή του Ηλίου ως αντιστοιχούσα στην περίοδο που η μητέρα Γη αναπαύεται και αναδιοργανώνει τις δυνάμεις της για να παρασκευασθεί να δεχθεί στους κόλπους της προς γονιμοποίηση τα σπέρματα των καρπών. Επίσης εκτός από τις εσωτερικές τελετές, είχαν και εξωτερικές εκδηλώσεις. Έτσι κατά τις αρχές του Φθινοπώρου έρχονταν και παρέμεναν στον παρακείμενο Ναό του Παρθενώνος, παρθένες της πόλεως των Αθηνών, οι οποίες ύφαιναν τον πέπλο της θεάς της Σοφίας, Αθηνάς.
Οι παρθένες αυτές, που παρέμεναν εκεί επί έξι μήνες για να φτιάξουν το έργο τους, αλληγορούσαν την αγνότητα τής ψυχής η οποία κατά τους μήνες του Φθινοπώρου και του Χειμώνα θα δεχθεί το σπέρμα της θείας ιδεολογίας, θα καλλιεργήσει και θα εκδηλώσει αυτό με τ’ αποτελέσματά του και θα υφάνει πέπλο με τον οποίο περιβαλλόμενη θ’ αναγορευθεί θυγατέρα της Σοφίας» (1).
Τα Ελευσίνια Μυστήρια αποτελούσαν αναμφισβήτητα έναν από τους πιο ιερούς και σεβαστούς θεσμούς, ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού. Σύμφωνα με τη μυθολογική παράδοση, ιδρυτής των Ελευσινίων Μυστηρίων φέρεται ο Εύμολπος, ή ο Μουσαίος ο οποίος ήταν γιος του Ορφέα, υπάρχουν όμως και πλήθος άλλων εκδοχών, έτσι ώστε σήμερα να είναι εξαιρετικά δύσκολο να μπορούμε να καταλήξουμε σ’ ένα ασφαλές συμπέρασμα, ως προς τον λόγο της εμφάνισή τους, τον τρόπο της διεξαγωγής τους αλλά και το ακριβές περιεχόμενο των διδασκαλιών και των μυήσεών τους, όπως αναφέρεται από πολλούς ερευνητές.
Μία έρευνά μου (Στυλιανός Τάκας), όμως, που έγινε επάνω στην Οδύσσεια του Ομήρου με την αναφορά του στις πόλεις που επισκέφθηκε ο Οδυσσέας φανερώνει ότι είναι όντως δημιουργοί των Ελευσινίων Μυστηρίων οι Εύμολπος, Διοκλής, Κελεός και Τριπτόλεμος. Ας αφουγκραστούμε ένα απόσπασμα από το βιβλίο «Οδύσσεια ο δρόμος της Μύησης» :
Ίσμαρος: γιος του Ευμόλπου από τον οποίο πήρε το όνομα η πόλη.
Εύμολπος: Βασιλιάς της Θράκης και της Ελευσίνας, γενάρχης των Ευμολπιδών.
Ευμολπίδες: όνομα απογόνων του Ευμόλπου, ιερέων της Αττικής και των Ελευσινίων μυστηρίων.
Ας δούμε ποιος ήταν ο Εύμολπος. Στον Ομηρικό προς τη Δήμητρα ύμνο αναφέρεται, ότι η θεά δίδαξε στον Εύμολπο, εκτός από τα Καβείρια και τα Ελευσίνια, σεμνά της μυστήρια. Σας παρουσιάζω το απόσπασμα: Μία από τις θυγατέρες του Ελευσινίου Κελεού λέει στη θεά Δήμητρα:
«Καλή μου γυναίκα (Μαία), πρέπει, παρά τη θλίψη μας, να υπομείνουμε ό,τι οι θεοί μας δίνουν, γιατί είναι ισχυρότεροι από μας τους αδύνατους ανθρώπους, αλλά θα σου υποδείξω τους πολίτες που κατέχουν εδώ τις τιμές και τη δύναμη και επί κεφαλής του λαού μας αμύνονται στα τείχη της πόλης μας με την ευθύτητα των σκέψεων και των αποφάσεών τους.
Ο σοφός Τριπτόλεμος, ο Διοκλής, ο Πολύξενος και ο άμεμπτος Εύμολπος»… και πιο κάτω: … «Μετά δίδαξε ( η θεά Δήμητρα) τους τρεις βασιλείς τούς επιτηρητές της δικαιοσύνης, τον Τριπτόλεμο, το Διοκλή τον αρματηλάτη , τον ισχυρό Εύμολπο και αυτόν τον Κελεό, τον ηγέτη του λαού, την ορθή τέλεση των ιερουργιών, αποκάλυψε σ’όλους τα αγαθά όργια και τις σεμνές τελετές, τις οποίες ούτε πρέπει να παραλείπουμε, ούτε να κοινολογούμε, ούτε να γνωστοποιούμε…».
Ο Ευριπίδης, επίσης, στην τραγωδία του «Ερεχθεύς», ονομάζει τον Εύμολπο, αρχηγό των Θρακών, οι οποίοι βοήθησαν, σαν σύμμαχοι, τους Ελευσίνιους εναντίον των Αθηναίων. Αναφέρει, μάλιστα, ότι σκοτώθηκε από τον Ερεχθέα, όταν ο τελευταίος θέλησε να ενώσει πολιτειακά την Ελευσίνα με την Αθήνα.
Αν παρακάμψουμε τον ύμνο, ιδρυτές επίσης των Ελευσινίων μυστηρίων κατ’άλλους, εκτός από τη Δήμητρα, φέρονται ο Μουσαίος γιος του Ορφέως και ο Ερεχθεύς, ο οποίος λέγεται ότι έφερε το σιτάρι από την Αίγυπτο.
Οι Ευμολπίδες, όμως, για χίλια χρόνια ιερουργούσαν στα Ελευσίνια μυστήρια. Ο Ιεροφάντης και η Ιεροφάντις, στα Ελευσίνια μυστήρια, ήταν πάντοτε από το γένος των Ευμολπιδών, καθώς επίσης και ένας από τους τέσσερις επιμελητές των μυστηρίων, δίκαζαν μάλιστα και τα παραπτώματα τα σχετικά με τα μυστήρια.
Στα Ελευσίνια μυστήρια, λατρεύονταν η Δήμητρα και η Περσεφόνη. Ο Ησύχιος αναφέρει: «Ὁμόβωμοι θεοί, ἐν Ἐλευσῖνι Δήμητρος και Κόρης εἰσίν». Αναφέρουν μάλιστα, ότι η Δήμητρα ήταν θεά πελασγικής καταγωγής και οι Ελευσίνιοι Πελασγοί αναμείχθηκαν με τους, κατόπιν, ελθόντες εκεί Θράκες του Ευμόλπου.
Αυτό όμως που γνωρίζουμε σήμερα, με βεβαιότητα, είναι ότι υπήρχαν τα Μικρά Ελευσίνια , τα οποία αποτελούσαν την βασική προετοιμασία για τη διεξαγωγή των Μεγάλων Ελευσινίων που ήταν βεβαίως και τα σημαντικότερα και τα οποία διαρκούσαν 9 ημέρες, ξεκινώντας από τη δέκατη Πέμπτη ημέρα του μήνα Βοηδρομιώνα.
Ωστόσο επειδή δεν υπάρχει πλήρης αντιστοιχία μεταξύ του αρχαίου ημερολογίου και του σημερινού, δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για την ακριβή ημερομηνία τής διεξαγωγής τους και για το λόγο αυτό, έχουν κατά καιρούς προταθεί πολλές και διάφορες εκδοχές.
Σήμερα θα επιχειρήσω (2) μία νέα προσέγγιση του υπολογισμού της ακριβούς ημερομηνίας της διεξαγωγής των Ελευσινίων Μυστηρίων (3), βάσει κάποιων ιδιαίτερων αστρονομικών χαρακτηριστικών, τα οποία ποτέ μέχρι τώρα δεν έχουν λάβει υπόψη τους οι σύγχρονοι ερευνητές, αναφέρει ο Γιώργος Χαραλαμπίδης.
«Γνωρίζουμε ότι οι αρχαίες μυστηριακές τελετές, ήταν πάντοτε άμεσα συνδεδεμένες με κάποια συγκεκριμένα αστρονομικά φαινόμενα. Μέσα στο μήνα Σεπτέμβριο λοιπόν, το μήνα της διεξαγωγής των Ελευσινίων Μυστηρίων, συμβαίνει ένα αστρονομικό γεγονός κορυφαίας σημασίας, το οποίο δεν θα μπορούσε σε καμμία περίπτωση να περάσει απαρατήρητο από το, επίσης κορυφαίο, αυτό θρησκευτικό γεγονός.
Πρόκειται βεβαίως για τη Φθινοπωρινή Ισημερία η οποία πραγματοποιείται στις 23/9. Από τη στιγμή που γνωρίζουμε ότι τα Ελευσίνια Μυστήρια διαρκούσαν 9 ημέρες, είναι πολύ λογικό να υποθέσει κανείς ότι η Φθινοπωρινή Ισημερία θα έπρεπε να συμπίπτει με την ημέρα της λήξεώς τους! Στην περίπτωση αυτή είναι φυσικά πολύ εύκολο να υπολογίσουμε την ημέρα της έναρξής τους, η οποία θα έπρεπε να ήταν στις 14/9. Η άποψη αυτή ενισχύεται ακόμα περισσότερο από το γεγονός ότι στις 14/9 γιορτάζουμε σήμερα την Ύψωση του Τίμιου Σταυρού.
Το γεγονός αυτό δε θα μπορούσε να θεωρηθεί τυχαίο, διότι η σχηματική απεικόνιση των δύο αξόνων ενός Σταυρού, υποκρύπτει ακριβώς την εξισορρόπηση δύο αντίθετων δυνάμεων, της οριζόντιας και της κάθετης, οι οποίες εμφανίζονται πλέον συνδεδεμένες και εναρμονισμένες». Τί είναι όμως Ισημερία; Ισημερία είναι το φαινόμενο κατά το οποίο η διάρκεια την ημέρας και της νύχτας είναι ίσες.
• Η Εαρινή Ισημερία γίνεται στις 21 ή στις 22 Μαρτίου.
• Η Φθινοπωρινή Ισημερία γίνεται στις 22 ή στις 23 Σεπτεμβρίου.
Οι ονομασίες εαρινή και φθινοπωρινή ισημερία αφορούν την εύκρατη ζώνη του βόρειου ημισφαιρίου καθώς στις αντίστοιχες ημερομηνίες στο νότιο ημισφαίριο υπάρχουν οι αντίθετες εποχές, ενώ στις δύο πολικές και την τροπική ζώνη δεν υπάρχει αυτή η διαφοροποίηση εποχών.
Στην Αστρονομία, ισημερία καλείται η αστρική ημέρα κατά την οποία το κέντρο του ηλιακού δίσκου βρίσκεται ίσο χρονικό διάστημα πάνω και κάτω από τον ορίζοντα, διαγράφει δηλαδή ίσα τόξα (ημερήσιο και νυκτερινό), και κατά τη διάρκεια της οποίας οι ακτίνες του ηλίου πέφτουν με γωνία 90 μοιρών (κάθετα) στον Ισημερινό, παρουσιάζοντας έτσι μηδενική Απόκλιση.
Το φαινόμενο οφείλεται στην περιφορά της γης γύρω από τον ήλιο και στην κλίση του άξονα περιστροφής της. Καθώς η γη περιφέρεται γύρω από τον ήλιο κι επειδή ο άξονας περιστροφής της δεν είναι κάθετος στο επίπεδο περιφοράς η διάρκεια της ημέρας αλλάζει.
Δύο φορές το χρόνο η γη βρίσκεται σε τέτοια θέση που οι ακτίνες του ήλιου πέφτουν εντελώς κάθετα στον Ισημερινό. Η ανατολή του ήλιου και η δύση υπολογίζονται στα διάφορα ημερολόγια σύμφωνα με τη χρονική στιγμή που θα εμφανιστεί η πρώτη ακτίνα του ήλιου και τη χρονική στιγμή που θα εξαφανιστεί και η τελευταία ακτίνα.
Αυτό σημαίνει πρακτικά, σε συνδυασμό με το μέγεθος του ηλιακού δίσκου και το γεωγραφικό πλάτος που βρίσκεται κάποιος, ότι η πραγματική ίση μέρα και ίση νύχτα δεν εμφανίζεται τις ημερομηνίες που ορίζουμε ως ισημερίες. Σε πολλές γλώσσες ο αντίστοιχος όρος λεκτικά δεν αναφέρεται στην έννοια της ίσης ημέρας αλλά της ίσης νύχτας κυρίως λόγω της λατινικής προέλευσης του (λατινικά aequinoctium).
Το φαινόμενο της ισημερίας παρουσιάζεται σε όλους τους πλανήτες κάθε ηλιακού συστήματος οι οποίοι παρουσιάζουν κλίση του άξονα περιστροφής ως προς το επίπεδο περιφοράς. Αξιοσημείωτο είναι το ότι γι’ αυτήν την περίπτωση η διάρκεια της μέρας και της νύκτας έχει να κάνει μόνο με την παρουσία του ήλιου πάνω ή κάτω από τον ορίζοντα και δεν υπολογίζεται το λυκόφως και το λυκαυγές όπου οι ακτίνες του ήλιου προβάλλουν από τον ορίζοντα φωτίζοντας έτσι την αέρια ατμόσφαιρά μας.
Αυτό σημαίνει, όπως ανέφερα και στην αρχή, ότι σε συνδυασμό με το γεωγραφικό πλάτος που βρίσκεται κάποιος η ίση μέρα και η ίση νύχτα δεν εμφανίζονται στις ημερομηνίες που προαναφέραμε.
Παραπομπές
(1) Φυσικές Εορτές, άρθρο του ΣΤΥΛ. ΤΑΚΑ, Φυσικού και πτυχιούχου της Νομικής. έργο που βασίσθηκε στις εργασίες του Σπ. Ναγου: Περί τροπών του Ηλίου, Εορτές των Ορφικών, Περί φυσικών εορτών, Περί εορτασμού των ηλιοστασίων.(2) Γιώργος Χαραλαμπίδης
(3) Βικιπαίδεια: Τα Μεγάλα Ελευσίνια εορτάζονταν κατά τη 15η ημέρα του μήνα Βοηδρομιώνα και κρατούσαν εννέα ημέρες. Οι συμμετέχοντες αποκαλούνταν επόπται ή έφυροι. Την προηγουμένη της γιορτής, οι έφηβοι της πόλης υποδέχονταν τα Ιερά Αντικείμενα, τα οποία δε φανερώνονταν σε κανέναν παρά μόνο από τους Ιεροφάντες στους Μύστες, από την Ελευσίνα στο Ελευσίνιον, ιερό στη βάση της Ακρόπολης.
• Την πρώτη ημέρα, όσοι είχαν μυηθεί στα Μικρά Ελευσίνια συγκεντρώνονταν στην Ποικίλη Στοά της Αρχαίας Αγοράς μετά από πρόσκληση των ιερέων, εξ ου και η ημέρα ονομαζόταν αγυρμός και πρόρρησις.
Η συμμετοχή στη γιορτή δεν προϋπέθετε τη μύηση, γι’ αυτό και η γιορτή προσέλκυε ανθρώπους από ολόκληρη την Ελλάδα που συνέρρεαν στην Αθήνα για να παρακολουθήσουν τα δρώμενα.
• Η δεύτερη ημέρα, που ήταν αφιερωμένη σε καθαρμούς, ονομαζόταν Άλαδε Μύσται, μάλλον από τη φράση με την οποία καλούνταν οι συμμετέχοντες.
Οι μύστες πορεύονταν σε πομπή προς τη θάλασσα, όπου περνούσαν από εξαγνισμό. Τελούνταν υπό την προεδρία του Βασιλέως, ενός των αρχόντων της αρχαίας Αθήνας και τεσσάρων άλλων που εκλέγονταν από το δήμο των Αθηναίων. Η διαδικασία προσομοιάζει αρκετά με τη σύγχρονη χριστιανική τελετή των Θεοφανείων.
• Για την τρίτη ημέρα λίγα είναι γνωστά. Από τον Κλήμη της Αλεξανδρείας μαθαίνουμε ότι ήταν ημέρα νηστείας κι ότι το απόγευμα λάμβανε χώρα γεύμα από άρτους φτιαγμένους από μέλι και σουσάμι. Δεν είναι σίγουρο αν υπήρχαν θυσίες ή όχι, πάντως υπήρχαν προσφορές ψαριών (iii) και άρτων από κριθάρι που φύτρωνε στο Ράριο Πεδίο, οι οποίες γίνονταν στο όνομα της Άχθειας Δήμητρος. Ωστόσο, αυτή η προσφορά ίσως γινόταν παράλληλα με την «καλάθω κάθοδον», κατά την οποία μεταφερόταν από βόδια ένα καλάθι γεμάτο παπαρούνες και ρόδια, που σχετίζονταν με τη Δήμητρα και την Περσεφόνη αντίστοιχα.
• Η τέταρτη ημέρα, που αποκαλούνταν Επιδαύρια, ήταν πρόσθετη για όσους είχαν προσέλθει καθυστερημένα. Λέγεται ότι προστέθηκε στον αρχικό αριθμό των ημερών, όταν ο Ασκληπιός ήρθε να πάρει μέρος στη μύηση από την Επίδαυρο, αλλά καθυστέρησε μια μέρα και οι Αθηναίοι πρόσθεσαν άλλη μια μέρα στη γιορτή για να μην τον δυσαρεστήσουν.
• Την πέμπτη ημέρα, που αποκαλούνταν «η των λαμπάδων ημέρα», οι μύστες με επικεφαλής τον δαδούχο κατευθύνονταν με πυρσούς στο ναό της Δήμητρος στην Ελευσίνα, όπου και παρέμεναν για όλη τη νύχτα. Η πομπή αυτή συμβόλιζε την περιπλάνηση της θεάς για να βρει την κόρη της.
• Την έκτη ημέρα, που ονομάζεται Ίακχον και θεωρείται η ιερότερη, το άγαλμα του Ιάκχου, γιου της Περσεφόνης και του Χθόνιου Δία, στολισμένο με μυρτιές και μ’ ένα δαυλό στο χέρι του, μεταφερόταν από το ναό του Ιάκχου με φωνές και τραγούδια κατά μήκος της Ιεράς Οδού, που συνέδεε τον Κεραμεικό με το Θριάσιο Πεδίο.(iv)
Κατά την πορεία αυτή ακούγονταν κατά το έθιμο οι «γεφυρισμοί», χοντροκομμένα αστεία, στη γέφυρα του Κηφισού (v).
Τα σκώμματα αυτά ήταν συμβολικά και αναφέρονταν στην Ιάμβη της Ελευσίνας, η οποία με τα αστεία της κατάφερε να κάνει τη Δήμητρα να γελάσει, όταν θλιμμένη έψαχνε την κόρη της.
Την πομπή ακολουθούσε μεγάλο πλήθος συμμετεχόντων και θεατών, το οποίο, κατά τον Ηρόδοτο, έφτανε τους 30.000 κατά μήκος της Ιεράς Οδού.
Αναθηματικός πίνακας της Νίννιον που ανακαλύφθηκε στην Ελευσίνα, αναπαριστά τη Δήμητρα, την Περσεφόνη και τους συμμετέχοντες στα Μυστήρια, τους μύστες, με στεφάνια στα μαλλιά και κλαδιά στα χέρια (ιάκχους).
Τη νύχτα, οι μύστες παρέμεναν στην Ελευσίνα, ενώ οι υπόλοιποι, επισκέπτες και αμύητοι, διώχνονταν από έναν κήρυκα. Πιστεύεται ότι οι μύστες έπιναν τον κυκεώνα στο αποκορύφωμα των Μυστηρίων για να σπάσουν την ιερή αποχή από το φαγητό και το ποτό, ο οποίος αποτελούνταν κυρίως από νερό, κριθάρι και βότανα.
Επαναλάμβαναν τον όρο εχεμύθειας των Μικρών Ελευσινίων, περνούσαν από νέο εξαγνισμό και οδηγούνταν από το μυσταγωγό στο Τελεστήριον.
Φαίνεται πως η τελετή χωριζόταν σε τρία τμήματα: τα δρώμενα, κατά τα οποία γινόταν αναπαράσταση της ιστορίας της Δήμητρας και της Περσεφόνης, καθώς και της αρπαγής της τελευταίας από τον Άδη και της περιπλάνησης της μητέρας της για να τη βρει, τα δεικνύμενα, όπου ο Ιεροφάντης έμπαινε στο Ιερό κι έβγαινε λίγο αργότερα με τα Ιερά αντικείμενα των δυο θεοτήτων, τα οποία πρόβαλλε στους μυημένους, και τα λεγόμενα, συμβολικές φράσεις των μυστών. Ακολουθούσε ο ύψιστος βαθμός μύησης με την ονομασία εποπτεία. Κεντρικό σύμβολο της εποπτείας ήταν ένα στάχυ, το οποίο φυλασσόταν στο άδυτο του Τελεστηρίου και αφού θεριζόταν τελετουργικά από τον ιεροφάντη, επιδεικνυόταν στους πιστούς ως σύμβολο της ανεξάντλητης δημιουργικής δύναμης της Μητέρας Γης. Οι αρχαίοι συγγραφείς αποφεύγουν να δώσουν περισσότερες λεπτομέρειες για το σημείο αυτό, καθώς όποιος συμμετείχε στα Μυστήρια και αποκάλυπτε κάτι από την τελετή τιμωρούνταν με θάνατο.
Κατά την έβδομη και όγδοη ημέρα, οι μυημένοι επέστρεφαν στην Αθήνα.
Η ένατη και τελευταία ημέρα ονομαζόταν πλημοχόαι, που ήταν ένα είδος αγγείου.
Δυο τέτοια αγγεία γεμίζονταν με νερό ή κρασί από τους μύστες, τ’ ανύψωναν κι έπειτα προσέφεραν χοές προς την ανατολή και τη δύση προφέροντας μυστικές φράσεις. (4)
Βικιπαίδεια
Τα Μικρά Ελευσίνια αποτελούσαν «προετοιμασία» για τα Μεγάλα Μυστήρια.Πραγματοποιούνταν κατά το μήνα Ανθεστηριώνα και ήταν προς τιμήν της Περσεφόνης.
Ο νεοπλατωνιστής Thomas Taylor, στο βιβλίο του «Ελευσίνια και Βακχικά Mυστήρια», αναφέρει πως «τα Κατώτερα Μυστήρια δημιουργήθηκαν για να σημάνουν με αποκρυφιστικό τρόπο την κατάσταση τής μη εξαγνισμένης ψυχής που έχει ενδυθεί το γήινο σώμα της και έχει περιβληθεί την υλική φύση.»
Ενώ αρχικά απαγορευόταν η συμμετοχή στους μη Αθηναίους, αργότερα αναφέρεται από τον Ηρόδοτο πως όλοι οι Έλληνες μπορούσαν να λάβουν μέρος στη μύηση,(i) ενώ αλλού αναφέρεται ότι απαγορευόταν στους εγκληματίες, τους βαρβάρους, τους μάγους και τους άθεους.
Οι μύσται, όπως λέγονταν, γίνονταν δεκτοί στα Μεγάλα Μυστήρια τουλάχιστον ένα χρόνο μετά την αρχική τους μύηση.
Οι τελετές του πρώτου σταδίου μύησης περιλάμβαναν τη θυσία ενός χοίρου στο λιμένα του Κανθάρου, θυσία κοινή με τα Θεσμοφόρια, πάλι προς τιμήν της Δήμητρος, και τον εξαγνισμό από έναν ιερέα με το όνομα Υδρανός.(ii)
Οι μύστες έπρεπε επίσης να πάρουν όρκο εχεμύθειας από το μυσταγωγό. Δέχονταν κάποια διδασκαλία, που τους επέτρεπε αργότερα να αντιληφθούν τα μυστήρια στα Μεγάλα Ελευσίνια.
(i) […]τὴν δὲ ὁρτὴν ταύτην ἄγουσι Ἀθηναῖοι ἀνὰ πάντα ἔτεα τῇ Μητρὶ καὶ τῇ Κούρῃ, καὶ αὐτῶν τε ὁ βουλόμενος καὶ τῶν ἄλλων Ἑλλήνων μυεῖται. Ηροδότου Ιστορίαι, Βιβλίο Η΄, κεφ. 65
(ii) <ὑδρανός>• ὁ ἁγνιστὴς τῶν Ἐλευσινίων Ησύχιος Λεξικόν
(iii) τρίγλη and μαινίς, Αθήναιου Βιβλίο Ζ’, σ.325
(iv) τῶν εἰς Ἐλευσῖνα παρόδων ἐκράτουν οἱ πολέμιοι παρόντες, οὐδένα κόσμον εἶχεν ἡ τελετὴ πεμπομένη κατὰ θάλατταν, ἀλλὰ καὶ θυσίαι καὶ χορεῖαι καὶ πολλὰ τῶν δρωμένων καθ᾽ ὁδὸν ἱερῶν, ὅταν ἐξελαύνωσι τὸν Ἴακχον, ὑπ᾽ ἀνάγκης ἐξελείπετο.Πλουτάρχου Βίοι Παράλληλοι, Αλκηβιάδης κεφ. 34.
(v) Αριστοφάνη Βάτραχοι, στ.315 κ.έ.
Βιβλιογραφία
• Παναγιώτης Παχής, «Η κάθαρση στα Ελευσίνια Μυστήρια: Προπαρασκευαστικές τελετουργίες», Επιστημονική Επετηρίδα Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Τμήμα Θεολογίας. Νέα Σειρά, τομ.1, Θεσσαλονίκη: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 1990, 197 – 257.• Carl Kerenyi, Eleusis : Archetypal Image of Mother and Daughter, Bollingen; Reprint edition (August 12, 1991), ISBN 06-910-191-50
• George Emmanuel Mylonas, Eleusis and the Eleusinian Mysteries, Princeton, N.J., Princeton University Press, 1961.
• Wasson, Ruck, Hofmann, The Road to Eleusis: Unveiling the Secret of the Mysteries, Harcourt, Brace, Jovanovich, 1978
• Thomas Taylor, Ελευσίνια και Βακχικά Μυστήρια, 1971.
• Paul Foucard, Τα Ελευσίνια Μυστήρια, εκδ. Ενάλιος,ISBN 960-536-058-6
• Georges Meautis, Οι Θεοί της Ελλάδος και τα Ελευσίνια μυστήρια, Εκδ. Εκάτη, ISBN 960-408-415-
Πηγή...
