ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙI Η ΜΟΝΗ ΤΑΛΑΝΤΙΟΥ 16. Το εκκλησάκι Μετόχι

Νοτιοανατολικά του χωριού και αριστερά του δρόμου που οδηγεί προς το Πηλιαρο απέναντι από το ρέμα και σε απόσταση από αυτό λίγες δεκάδες μέτρα, υπάρχει ένας αρχαίος διπλός Βυζαντινός Ναός που οι Χελιώτες το ονομάζουν "ΜΕΤΟΧΙ" και αποτελείται από δύο χωριστούς Ναούς που εφάπτονται μεταξύ τους και είναι διαφορετικού μεγέθους.


Το Μετόχι κατά την παράδοση ήταν η παλαιά Μονή Ταλαντίου η οποία εγκαταλείφθηκε από τους Μοναχούς λίγο μετά το 1761 μ.Χ. Η εγκατάλειψη έγινε επειδή μεταξύ των Καλόγηρων της Μονής και των κατοίκων του Χελιού υπήρχαν προστριβές, γύρω από τις μακροχρόνιες διεκδικήσεις διαφόρων κτημάτων κοντά στη Μονή και έτσι αναγκάστηκαν οι Καλόγεροι να αναζητήσουν άλλο μέρος και να κτίσουν τη Νέα Μονή Ταλαντίου. Το Μοναστήρι αυτό όπως και εκείνο που κτίσθηκε αργότερα είναι αφιερωμένα στην Κοίμηση της Θεοτόκου.

Η αρχαία εικόνα της Κοίμησης της Θεοτόκου βρίσκεται σήμερα ασφαλισμένη και ήσυχη, στην Εκκλησία του Αγίου Αθανασίου στο χωριό. όπου οι Χελιώτ,ες την λατρεύουν κυριολεκτικά και είναι διατεθειμένοι και πόλεμο ακόμα να κάνουν για να την κρατήσουν στο χωριό. Έχουν γίνει στο παρελθόν πολλές απόπειρες για να μεταφερθεί σε άλλα Μοναστήρια της περιοχής, στη Μονή Καρακαλά και στη Μονή των Ταξιαρχών μα πάντοτε συνάντησε την αντίδραση των Χελιωτών οι οττοίοι τελικά την κράτησαν στο χωριό.

Επίσης απόπειρες πολλές έχουν γίνει για την κλοπή αυτής από διαφόρους αρχαιοκάπηλους, μα πάντοτε έχουν οδηγηθεί σε αποτυχία και σήμερα η εικόνα βρίσκεται ασφαλισμένη μέσα σε ένα σιδερένιο κουτί που ολόκληρο είναι γερά στερεωμένο σε μια κολώνα της Εκκλησίας. Η παράδοση αναφέρει ότι η εικόνα αυτή βρέθηκε θαμμένη μέσα σε ένα χωράφι εκεί που κτίσθηκε η πρώτη Μονή και ότι όταν αργότερα έγινε η μεταφορά της Μονής στη νέα Θέση η εικόνα αυτή άλλαζε θέση κάθε λίγο από την παλαιά στη νέα Μονή και αντίστροφα.

Η ερειπωμένη σήμερα. παλαιά Μονή Ταλαντίου (Μετόχι) δεν ξεχωρίζει καθόλου από το φυσικό της περιβάλλον. Πέτρινη και

44
γκριζόθωρη μοιάζει να είναι ένα με τα πρώτα χωράφια μαζί με τους σωρούς από πέτρες, που αντικρίζουμε όταν πλησιάζουμε στο χωριό.


Το κτιριακό συγκρότημα του Μοναστηριού είναι σήμερα σωρός από πέτρες σαν γκρεμισμένες ξερολιθιές που σιγά-σιγά λιγοστεύουν και αυτές.

Το Καθολικό, δηλαδή ο κύριος Ναός της Μονής που είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου, όπως έχει προαναφερθεί, είναι χτισμένος με απλή λιθοδομή χωρίς τίποτα το ξεχωριστό. Είναι Ναός Σταυρεπίστεγος με τετράγωνο Τρούλο, μεγάλο σε σχέση με τις διαστάσεις του Ναού του οποίου είναι 10,30 ΓΠ η μεγάλη του πλευρά μαζί με το Ιερό και το Νάρθηκα και 4 ΓΠ η μικρότερη του πλευρά. Ο Τρούλος δεν στηρίζεται στο κέντρο του Σταυρού, αλλά υψώνεται πάνω από το δυτικό σκέλος. Έτσι υπάρχει οπτικά μια ισορροπία όγκων ανάμεσα στο Καθολικό και στο συνεχιζόμενο παρεκκλήσι του.

Το Καθολικό έχει φωτιστικά ανοίγματα τις τέσσερις θυρίδες του Τρούλου, τη θυρίδα του Ιερού του Ναού στην Ανατολική πλευρά και την κύρια και μοναδική πόρτα προς τη δύση. Πάνω από την κεντρική πόρτα σχηματίζεται, ένα τόξο που περιβάλλει ένα ανακουφιστικό κενό. Το τόξο αυτό περιβάλλεται από ένα κέραμο πλαστικό διάκοσμο και οδοντωτή ταινία που συνεχίζονται δεξιά και αριστερά από την πόρτα και διατρέχουν όλη την πρόσοψη, ένα δε κομμάτι της είναι συμπληρωμένο με τούβλα σύγχρονα από επισκευή που έχει γίνει πρόσφατα. Ένα μικρό φωτιστικό άνοιγμα υπάρχει ακόμα στο βόρειο τύμπανο του Σταυρού. Στο ίδιο τύμπανο καθώς και το αντίστοιχο του στο νότιο .εσωτερικά, σχηματίζονται τυφλές αψίδες αϊτό μία στο καθένα. Στο εσωτερικό του Νάρθηκα και σε ύψος 1,50 ΓΠ περίπου και στη νότια πλευρά υπάρχει η παρακάτω επιγραφή:

ΜΝΗΣΤΗΤΙ ΚΥΡΙΕ

ΤΗΝ ΨΥΧΗΝ

ΤΟΥ ΚΕΚΟΙΜΗΜΕΝΟΥ

ΔΟΥΛΟΥ ΣΟΥ

ΗΓΟΥΜΕΝΟΥ

ΣΙΚΟΥΛΑ

Οπωσδήποτε ο Ηγούμενος αυτός Σίκουλας είναι πριν από το 1761 που έγινε η μεταφορά της Μονής γιατί από το 1751 και μετά είναι γνωστοί όλοι οι ηγουμενεύσαντες στη Μονή.

Ολόκληρη η εσωτερική επιφάνεια του Ναού είναι αγιογραφημένη και αρκετές αγιογραφίες σώζονται καλά διατηρημένες, όπως ο εκφραστικός Άγιος Φανούριος και η άρτια σύνθεση της Παναγίας με τους Αποστόλους. Ο Παντοκράτορας είναι σχεδόν καταστραμμένος.

45

Όλες οι Αγιογραφίες είναι έργα καλού τεχνίτη της Κρητικής σχολής και διακρίνονται για το ευλύγιστο σχέδιο και την πλαστική αβρότητα μοιάζουν να έχουν συγγένεια στην Τεχνική με τις Αγιογραφίες της Μονής Σωτήρος καραθώνας και είναι και αυτές πιθανόν του 16ου αιώνα.

Το δάπεδο φαίνεται να ήταν πλακόστρωτο από τα ελάχιστα τμήματα που έχουν σωθεί. Το τέμπλο είναι πέτρινο και υπάρχει μόνο μία πόρτα. Σε κανένα σημείο του Ναού δεν υπάρχει επιγραφή που να δείχνει π’οτε χτίστηκε ο Ναός. Από την τοιχοποιία όμως και ειδικά από το διάκοσμο, βγαίνει το συμπέρασμα ότι έχει κτιστεί μέσα στους βυζαντινούς χρόνους, πριν δηλαδή ακόμα από την Τουρκοκρατία.

Στη νότια πλευρά του Ναού είναι προσκολλημένο το παρεκκλήσι της Αγίας Μαρίνας, έτσι τουλάχιστον από την παράδοση το ξέρουν οι κάτοικοι του Χελιού γιατί κανένα σημείο του, δεν φανερώνει σε ποιόν Άγιο είναι αφιερωμένο το παρεκκλήσι αυτό. Το μικροσκοπικό αυτό Ναϊδριο είναι επίσης σταυρεττίστεγο με διασταυρούμενες καμάρες εσωτερικά και μία μοναδική πόρτα εισόδου στο δυτικό μέρος που το ανώφλι της είναι μονολιθικό. Τρούλος δεν σώζεται καθόλου, όπως δεν σώζεται και τίποτα από την Αγιογράφηση της εκτός από κάποια ίχνη εικόνας Άγιάς με τα γράμματα Α.Κ. που πιθανόν να σημαίνουν Αγία Κυριακή.

Και οι δύο Ναοί σαν σταυρεπίστεγοι πρέπει να ανήκουν στον 12ο μ Χ αιώνα, ίσως όμως ο μεγάλος τετραγωνικός και άκομψος Τρούλος να είναι μεταγενέστερος.

Εγκαταλειμμένη από τους Μοναχούς η πρώτη αυτή Μονή Τσλαντίου από το 1761, αφανίστηκε χρόνο με το χρόνο. Σκόρπιοι σωροί οι πέτρες της Μονής βρίσκονται στη πρώτη ζήτηση των κατοίκων του χωριού και ίσως σήμερα να μην υπάρχουν ούτε αυτές. Έχουν μείνει μόνο τα δύο εκκλησάκια από τη Μονή και αυτά χορταριασμένα παντού, εγκαταλειμμένα, για πολλά χρόνια χρησίμευαν για να σταλίζουν πρόβατα το καλοκαίρι και για το λόγο αυτό η καταστροφή στο εσωτερικό ήταν ραγδαία στην εποχή του μεσοπολέμου μέχρι το 1940.

Μετά τον πόλεμο ο Ιερέας του χωριού προσπάθησε να περισώσει ότι υπήρχε από τους δύο αυτούς Ναούς. Καθάρισε την κοπριά που υπήρχε μέσα και κατασκεύασε μια σιδερένια πόρτα στο μεγάλο Ναό, μα και πάλι η εγκατάλειψη ακολούθησε στο Ναό.

Από πρόσφατη επίσκεψη που έκανα εκεί. διαπίστωσα πως η σιδερένια πόρτα είναι σήμερα καταστραμμένη, βγαλμένη από τη θέση της και πεταμένη έξω). Μου έκανε δε εντύπωση πραγματικά η αδιαφορία του σημερινού Ιερέα να μη νοιάζεται καθόλου, τουλάχιστον να ξανά τοποθετήσει την πόρτα στη θέση της για να μη γίνει και πάλι σταλείο για τα ζώα η Ιστορική αυτή Εκκλησία. Η μόνη αναλαμπή στον Ιστορικό αυτό Ναό είναι το αναμμένο καντήλι που φωτίζει των Αγίων τα πρόσωπα, που και αυτά όμως χλομιάζουν και φθείρονται λίγο-λίγο από την εγκληματική αδιαφορία και εγκατάλειψη.

46

Γύρω¹ από  τα  δυο  εκκλησάκια  η  περιοχή  είναι  καλλιεργήσιμη  και κατάσπαρτη από κεραμικά, απομεινάρια των κελιών του Μοναστηριού, και του οικισμού που πιθανόν να υπήρχε εκεί γύρω από το Μοναστήρι.

15. Ιεροί Ναοί στο Χέλι.

Σήμερα στο Χέλι υπάρχουν οι παρακάτω Εκκλησίες που βρίσκονται σε λειτουργία:

• Ιερός Ναός Αγίου Αθανασίου που είναι και η Μητρόπολης του χωριού. Πότε ιδρύθηκε η Εκκλησία αυτή είναι άγνωστο. Στη θέση που βρίσκεται σήμερα η Εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, υπήρχε παλαιός Ναός, μικρότερος βέβαια από τη σημερινή εκκλησία σε ρυθμό Βασιλικής που κατεδαφίστηκε το 1930 επειδή είχε καταστεί ετοιμόρροπος και μετά από δύο-τρία χρόνια θεμελιώθηκε η καινούργια εκκλησία, αλλά οι εργασίες όμως της ανέγερσης σταμάτησαν ακριβώς επάνω στα θεμέλια για αρκετά χρόνια.

Το 1938 μερικοί κάτοικοι του χωριού πήραν την πρωτοβουλία για να κατασκευάσουν τις κολώνες της εκκλησίας, οι οποίες έγιναν κτιστές με αγκωνάρια από το Λάκκωμα και τσιμέντο και στη συνέχεια χτίστηκαν και τα εξωτερικά τοιχία μέχρι το επάνω μέρος από τα κουφώματα. Ήρθε όμως ο πόλεμος του 1940, οι εργασίες σταμάτησαν και όταν ο πόλεμος τελείωσε μετά το 1945 άρχισαν

41

πάλι οι εργασίες και κατασκευάστηκε και η σκεπή του Όλα τα χρόνια που η Μητρόπολη ήταν κατεδαφισμένη και γίνονταν οι εργασίες ανέγερ,σης της νέας, ο κ Ναού από μπετόν-αρμέ.

Η καινούργια εκκλησία του Αγίου Αθανασίου είναι βυζαντινού ρυθμού, οι εργασίες για την αποπεράτωση συνεχίστηκαν για αρκετά ακόμα χρόνια και σήμερα είναι σχεδόν έτοιμη και στο εσωτερικό της έχουν τελειώσει και οι Αγιογραφίες. Από πολλά τώρα \χρόνια στην εκκλησία αυτή γίνονται οι κυριακάτικες λειτουργίες και πανηγυρίζει αυτή στις 2 Μαΐου κάθε χρόνο.

• Ιερός Ναός του Αγίου Παντελεήμονος. Όλα τα χρόνια που η μητρόπολη ήταν κατεδαφισμένη και γίνοταν εργασίες ανέγερσης της νέας ο κόσμος εκκλησιαζόταν σε μια άλλη εκκλησία που βρίσκεται ανατολικά και έξω από το χωριό. Είναι μια Βασιλική όχι πολύ μεγάλη και αφιερωμένη στον Άγιο Παντελεήμονα η μνήμη του οποίου γιορτάζεται στις 27 Ιουλίου και είναι το μεγαλύτερο πανηγύρι που γίνεται τα τελευταία τουλάχιστον 65 χρόνια στο χωριό.

• Ιερός Ναός του Αγίου Δημητρίου. Απέναντι ακριβώς του Αγίου Αθανασίου και προς την βόρεια πλευρά αυτού, μέσα στο βράχο βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου. Είναι λαξευμένη μέσα σε σκληρό έδαφος (πορί) και φαίνεται πως χρησιμοποιείτο αρκετά επί τουρκοκρατίας, έχει μόνο μία πόρτα και παραπλεύρως ένα μικρό παράθυρο. Μπροστά υπάρχει τοίχος που κλείνει το ανοικτό εμπρός μέρος του Ναού.

• Ιερός Ναός του Αγίου Φανουρίου. Είναι καινούργια εκκλησία κτισμένη στο δυτικό μέρος του χωριού τα τελευταία χρόνια σε ρυθμό Βασιλικής.

• Ιερός Ναός του Προφήτη Ηλία. Είναι και αυτή καινούργια εκκλησία σε ρυθμό Βασιλικής κτισμένη στην τοποθεσία άρεζε- Γκίλεζα κάτω από τον δημόσιο δρόμο.

• Ιερός Ναός Αγίας Παρασκευής. Στα φράκια υπήρχαν ερείπια εκκλησίας της Αγίας Παρασκευής και στην ίδια θέση έχει κτιστεί τώρα μικρή εκκλησία αφιερωμένη στην ίδια Αγία.

• Ιερός Ναός Τιμίου Προδρόμου. Στον Πηλιαρό υπάρχει παλαιά εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο (Νηστευτή) και γιορτάζεται στις 29 Αυγούστου.

Εκτός από τις πάρα πάνω εκκλησίες υπήρχαν μέχρι την εποχή πριν αττό τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και εμφανή ερείπια από διάφορες εκκλησίες, που σήμερα υπάρχουν μόνο σαν τοπωνύμια. Ενδεικτικά αναφέρουμε τους Ναούς:

• Ιερός Ναός Αγίας Αικατερίνης απέναντι από το χωριό.

• Ιερός Ναός Αγίου Ανδρέου, κάτω απο την Αγία Αικατερίνη.

• Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννου, κοντά στο ρέμα.

42

• Ιερός Ναός των Αγίων Ταξιαρχών, κοντά στον Άγιο Ιωάννη

• Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου, απέναντι από το χωρίο .: απόσταση περίπου ενός χιλιομέτρου από το χωρίο κ. υπάρχουν μέχρι σήμερα τα ερείπια αυτού.

Νότια του χωριού βρίσκεται το Νεκροταφείο. Μέσα σε αυτό υπάρχει εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο. Στην ίδια θέση υπήρχε .παλαιός Ναός, αλλά επειδή ήταν ετοιμόρροπος από το χρόνο, κατεδαφίστηκε για να κτιστεί στη ίδια θέση καινούργιος μικρός Ναός για τις ανάγκες το; Νεκροταφείου.

43

14. Η Εκπαίδευση στο Χέλι

Στο Χέλι λειτουργούσε πάντοτε Δημοτικό Σχολείο από της απελευθερώσεως από τους Τούρκους και μετά με σημαντικό αριθμό μαθητών. Πάντοτε όμως υπήρχε πρόβλημα για την επάνδρωση αυτού σε διδακτικό προσωπικό, επειδή τούτο βρισκόταν κυριολεκτικά σε απομόνωση και ποτέ δεν υπηρέτησαν εκεί περισσότεροι από δύο δάσκαλοι, παρά το γεγονός ότι ο αριθμός των μαθητών ήταν πολύ μεγάλος και δικαιολογούσε περισσότερους δασκάλους. Ο ένας ή κάπου-κάπου οι δύο δάσκαλοι που υπηρετούσαν στο Χέλι, ήσαν πάντα χαλαροί στην εφαρμογή του Νόμου για την υποχρεωτική εκπαίδευση και έτσι μεγάλος αριθμός παιδιών να μην πηγαίνουν καθόλου στο σχολείο, ιδιαίτερα δε τα κορίτσια. Ακόμα και στα τελευταία προπολεμικά χρόνια από τα αγόρια οι λιγότεροι από τους μισούς τελείωναν το Δημοτικό σχολείο, ενώ από τα κορίτσια δεν τελείωνε σχεδόν κανένα.


Από τα παλαιότερα χρόνια υπήρχε στο χωριό διθέσιο διδακτήριο κτισμένο στο Κέντρο του Χωριού από τον Ανδρέα Συγγρό και ήταν αρκετό για τη στέγαση των μαθητών όσοι και αν ήσαν αφού διδακτικό προσωπικό

39

Δεν υπήρχε περισσότερο από δύο δασκάλους. Τα πρώτα όμως μεταπολεμικά χρόνια και αυτό το διδακτήριο ήταν πια ερειπωμένο και είχε κριθεί ακατάλληλο και έτσι άρχισε η μίσθωση ιδιωτικών κτιρίων για την του Σχολείου και οι ανάγκες σε αίθουσες διδασκαλίας έγιναν έντονες.

Επισκευάσθηκε το δημόσιο Διδακτήριο του Συγγρού, όμως για πολύ λίγα χρόνια, γιατί έπειτα από κάποιο σεισμό και πάλι εγινε ακατάλληλο για χρήση και έτσι οι μαθητές που στο μεταξύ είχε αρκετά αυξηθεί στριμώχθηκαν και πάλι μέσα σε ακατάλληλεαίθουσες διδασκαλίες, γιατί και ιδιωτικά σπίτια δεν υπήρχαν της προκοπής στο χωριό τότε.

Τα παιδιά είχαν στο μεταξύ αυξηθεί αρκετά είχαν ξεπεράσει τα διακόσια και το σχολείο παρότι λόγω του αριθμού των μαθητών έπρεπε να λειτουργεί σαν εξαθέσιο συνέχιζε να λειτουργεί σαν τριθέσιο και σε κάθε αίθουσα διδασκαλίας στριμώχνονται περί τα εξήντα περίπου παιδιά. Με τέτοιες συνθήκες λειτουργίας του Σχολείου πέρασαν αρκετά από τα μεταπολεμικά χρόνια για να αποφασισθεί εκεί στη δεκαετία του 1970 να εξευρεθεί οικόπεδο και να τεθούν τα θεμέλια ενός νέου και σύγχρονου εξαθέσιου σχολείου με βοηθητικούς χώρους, γραφεία, αίθουσα εργαστηρίου, νηπιαγωγείου κ.λ.π.

Οι πιστώσεις όμως τέλειωσαν και το νέο διδακτήριο έμεινε ακόμα στα θεμέλια για μία περίπου δεκαετία. Την επόμενη δεκαετία 1980 άρχισαν πάλι οι εργασίες και σε δυο-τρία χρόνια το διδακτήριο ολοκληρώθηκε και σήμερα προβάλλεται με μεγαλοπρέπεια στο κάτω μέρος του χωριού και μέσα σε άνετες αίθουσες στεγάζονται τα παιδιά των Χελιωτών για την υποχρεωτική τους παιδεία, με την κεντρική τους θέρμανση, με αρκετό αύλειο χώρο και με όλους τους βοηθητικούς χώρους.

Σήμερα το σχολείο λειτουργεί σαν τετραθέσιο και μονοθέσιο Νηπιαγωγείο, παρά το γεγονός ότι όλα τα παιδιά αγόρια και κορίτσια πηγαίνουν στο σχολείο, ο αριθμός τους όμως έχει σημαντικά ελαττωθεί από το γεγονός ότι η υπογεννητικότητα έχει πλέον φθάσει και στο Χέλι αφού οι πολύτεκνες οικογένειες έχουν μειωθεί, σχεδόν μηδενισθεί.

Η δευτεροβάθμια εκπαίδευση στο Χέλι ήταν προνόμιο ελαχίστων τα παλαιότερα χρόνια. Πριν από το δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο υπήρχαν τρεις μόνο Επιστήμονες. Ο Ιατρός Βασίλειος Τόσκας στο Ναύπλιο, ο Δικηγόρος Κωστάκης Γεώργας στη Αθήνα και ο απόστρατος Αξιωματικός Πέτρος Τόσκας στη Θεσσαλονίκη.

Στη δεκαετία του 1930 είχαν εισαχθεί για να φοιτήσουν στο Γυμνάσιο Ναυπλίου επτά συνολικά μαθητές. Το 1930 μπήκε και φοιτούσε στο Γυμνάσιο Ναυπλίου Αναστάσιος Ζαφείρης ο οποίος το 1936 μπήκε στη Σχολή των Ευελπίδων από όπου αποφοίτησε το 1940 σαν Ανθυπολοχαγός.

Το 1936 μπήκαν επίσης στο Γυμνάσιο Ναυπλίου δύο ακόμα μαθητές, ο Νικόλαος Κύρκας και ο Σπύρος Κουταβάκης οι οποίοι αφού φοίτησαν δυο χρόνια χωρίς να πάνε στη δεύτερη τάξη, διέκοψαν τη φοίτηση τους και γύρισαν πάλι στο χωριό. Το 1937 μπήκε στο Γυμνάσιο ο

40

υποφαινόμενος ο οποίος τελείωσε το Γυμνάσιο το 1943 και μετά το δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο μπήκε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο Μαθηματικό τμήμα της Φυσικομαθηματικής Σχολής, όπου απέκτησε Πτυχίο των Μαθηματικών και εργάστηκε στη συνέχεια σαν Εκπαιδευτικός στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση και υπηρέτησε στο Γυμνάσιο Καρπενησίου, Γυμνάσιο Άστρους, Γυμνάσιο Θηλέων Άργους, Γυμνάσιο Μεγαλουπόλεως σαν Γυμνασιάρχης, Λύκειο Μεγαλουπόλεως σαν Λυκειάρχης, πρώτο Λύκειο Ναυπλίου, πρώτο Λύκειο Αργούς και από το 1982 μέχρι και το 1986 σαν Προϊστάμενος της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του Νομού Αργολίδας από όπου και συνταξιοδοτήθηκε.

Το 1938 μπήκαν στο Γυμνάσιο τρία παιδιά οι Ιωάννης Κ. Ζαφείρης Ελισαίος Ι. Οικονόμου και Γεώργιος Δημητρίου Μπέλεσης. Από αυτούς ο Ιωάννης Ζαφείρης τελείωσε το Γυμνάσιο το 1944, αλλά ένα μήνα αργότερα, όταν οι Αντάρτες έκαψαν το Χέλι, σκοτώθηκε μέσα στο χωριό στη διάρκεια μάχης που έγινε. Ο Ελισαίος Οικονόμου διέκοψε πολύ γρήγορα τη φοίτηση και ο Γεώργιος Μπέλεσης τελείωσε το Γυμνάσιο στο Αργός κατετάγη στην Αστυνομία πόλεων όπου και σταδιοδρόμησε μέχρι που πήρε σύνταξη.

Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, άνοιξε επί τέλους ο δρόμος προς το Γυμνάσιο και για τα αγόρια και για τα κορίτσια και από τότε αρκετές δεκάδες επιστήμονες υπάρχουν σήμερα από το Χέλι. Θα γίνει προσπάθεια στο τέλος της εργασίας αυτής να γίνει καταγραφή όλων των Επιστημόνων που σήμερα υπάρχουν από το Χέλι. Από το 1985 ιδρύθηκε και λειτουργεί Γυμνάσιο στον Άγιο Δημήτριο όπου στις τρεις τάξεις φοιτούν περίπου πενήντα παιδιά, αγόρια και κορίτσια από το Χέλι και άλλα τόσα περίπου από τον Άγιο Δημήτριο

13. 'Άλλα μονοπάτια που συνέδεαν το Χέλι με τις γύρω περιοχές

Δεξιότερα του Αμαξιτού δρόμου με διεύθυνση δυτική υπάρχει μονοπάτι που στη μεγαλύτερη διαδρομή του ακολουθεί την κοίτη του χειμάρρου που μαζεύει όλα τα νερά της λεκάνης του Χελιού και φθάνει μέχρι το Μοναστήρι (Μονή Ταλαντίου). Εκεί το μονοπάτι διχάζεται και ο ένας κλάδος ακολουθεί την πλαγιά του βουνού που υψώνεται βόρεια του Μοναστηριού, περνάει από τη θέση "Ψωριάρη" και καταλήγει στο χωριό Μηδέα (Γκέρμπεση ) και από εκεί στα άλλα χωριά του Αργολικού Κάμπου. Ο δεύτερος κλάδος συνεχίζεται μέσα στην κοίτη του χειμάρρου και φθάνει στον Αμαριανό όπου συνδέεται με τον αμαξιτό δρόμο Χέλι-Αγία Τριάδα -Αργός.


Η απόσταση Χέλι Αμαριανός μέσα από την κοίτη του χειμάρρου είναι περίπου δύο ώρες (7-8 χιλιόμετρα) και είναι μικρότερη από εκείνη του αμαξιτού δρόμου Χέλι-Αμαριανός, αλλά είναι πορεία κουραστική διαρκώς μέσα στο ρέμα. Ο δρόμος όμως αυτός δια μέσου του φαραγγιού χούνη που συνδέει τον Αργολικό κάμπο με το Χέλι ήταν στην Αρχαιότητα η μόνη φυσική δίοδος που επέτρεπε την επικοινωνία του οροπεδίου του Αραχναίου

37

με τον αργολικό κάμπο και σε άλλο κεφάλαιο έχουμε μιλήσει για αυτό το δρόμο που τα ίχνη του χαραγμένα επάνω στα βράχια σώζονται μέχρι ακόμη. Άλλο μονοπάτι ξεκινάει από το χωριό με κατεύθυνση δυτική ακολουθεί την πλαγιά του βουνού, φθάνει στην τοποθεσία "Μακρύ Πεζούλι" από εκεί κατηφορίζει περνάει το βαθύ ρέμα που έρχεται από την τραπεζώνα, ανεβαίνει στην απέναντι βουνοκορυφή περνάει από την τοποθεσία "Χωράφι Παπα" και καταλήγει στις Λίμνες και από εκεί προς το Στεφάνι, την Προσύμνη και στα υπόλοιπα χωριά του Κάμπου.

Ο δρόμος αυτός είναι πολύ δύσβατος και για τα μουλάρια ακόμα που σπάνια περνούσαν από εκεί, χρησιμοποιείτο σχεδόν μόνο από πεζοπόρους με αποκλειστικό προορισμό το χωριό Λίμνες. Η απόσταση Χέλι-Λίμνες από το μονοπάτι αυτό είναι περίπου δύο ώρες πεζοπορία. Σήμερα το μονοπάτι αυτό από το χωριό μέχρι το βαθύ ρέμα έχει γίνει αμαξιτός δρόμος και χρησιμοποιείται από τους τσοπάνηδες που παραχειμάζουν με τα γιδοπρόβατά τους στο βαθύ ρέμα. Τρίτο μονοπάτι είχε κατεύθυνση βόρεια ,ανέβαινε με πολλές στροφές τη Μπρίνια και από εκεί περνούσε στην Τραπέζωνα όπου κατηφόριζε από εκεί μέσα από χαράδρες και επικοινωνούσε με πολλά χωριά της Κορινθίας Κλένια, Άγιος Βασίλειος, Χιλιομόδι, Αγιονόρι, Άγιο Ιωάννη, Αθήκια κ.λ.π.).

Αυτό το μονοπάτι ακολουθούσαν τα μουλάρια φορτωμένα στην επικοινωνία με το Χιλιομόδι για να μεταφέρουν τα κτηνοτροφικά τους προϊόντα (Κεφαλοτύρια, Αρνιά κ.λ.π.), μέχρι το Σιδηροδρομικό Σταθμό και από εκεί σε Αθήνα-Πειραιά. Από τον ίδιο δρόμο μετέφεραν τους μούστους και τα κρασιά σε τουλούμια στο Χέλι, αφού η Κορινθία ήταν η μοναδική σχεδόν περιοχή προμήθειας κρασιών και μούστου από τους Χελιώτες.

Τέταρτο μονοπάτι με πορεία Ανατολική-Βορειοανατολική στην πλαγιά του βουνού, αριστερά της κοίτης του χειμάρρου που κατέβαινε απ τα Φράκια προς το Χέλι, και έφθανε μέχρι τα φράκια και από εκεί το μονοπάτι διχαζόταν σε δύο. Ο ένας κλάδος έπαιρνε διεύθυνση Ανατολική διέσχιζε μια άλλη κοιλάδα την Πίουγια, έμπαινε έπειτα σε χαράδρα, στο δαιμονοστάσι και κατηφορίζοντας έφθανε στο χωριό Δήμαινα και από εκεί στην Πιάδα (Νέα Επίδαυρο), μετά στα δύο Μοναστήρια της περιοχής εκείνης, Αγνούντας και Ταξιαρχών. Μέχρι την Επιδαυρία περιοχή ηδιαδρομή ήταν πέντε περίπου ώρες με το μουλάρι ή και πεζοπορώντας.

Από τα Φράκια άλλος κλάδος αφού περνούσε τον αυχέναΤραπέζωνα Μάλια Νιοκάστρεσε, οδηγούσε στο χωριό Αγγελόκαστρο μια πορεία δύο και πλέον ώρες. Σήμερα ο δρόμος Χέλι Φράκια Αγγελόκαστρο είναι Ασφαλτοστρωμένος.

Πέμπτο μονοπάτι ακολουθούσε κατεύθυνση Ανατολική, περνούσε από τον ΑΡΝΑ τοποθεσία γνωστή από τα παλαιά χρόνια, έφθανε στον οικισμό του Δεσκλιά και στη συνέχεια κατηφόριζε, με δρόμο όλο στροφές, προς το παλαιό Λυγουριό (Παλαιοχώρι) μια περιοχή κατάφυτη από ελαιώνες που παλαιότερα ανήκαν τότε κυρίως στους Χελιώτες. Από το Παλαιοχώρι ο δρόμος οδηγούσε στην οδική αρτηρία Λυγουριού-Επιδαύρου

38

Παλαιάς και Νέας, και από εκεί επικοινωνία με όλα τα χωριά της περιοχής. Από το Χέλι μέχρι το Παλαιοχώρι η απόσταση ήταν περίπου τρεις ώρες πεζοπορία.

Έκτο μονοπάτι με κατεύθυνση Νοτιοανατολική έφθανε στην τοποθεσία Πηλιαρός. Εκεί ο δρόμος διχαζόταν και ο ένας κλάδος ακολουθούσε κατεύθυνση Ανατολική και έφθανε στην περιοχή Λάκκωμα όπου στις πλαγιές υπάρχουν Νταμάρια με ασβεστολιθικές πλάκες από τις οποίες οι Χελιώτες κατά καιρούς έκοβαν αγκωνάρια τα οποία χρησιμοποιούσαν στο χτίσιμο των σπιτιών τους και τα κουβαλούσαν από εκεί στο χωριό τους με τα μουλάρια, μια απόσταση περίπου δύο ώρες.

Ο άλλος κλάδος ακολουθούσε από τον Πηλιαρό Νότια κατεύθυνση και αφού περνούσε από τον αυχένα μεταξύ μιας ψηλής κορυφής του Αραχναίου και του υψώματος που βρίσκεται το Φρούριο Γκύκλος κατηφόριζε στη συνέχεια, με δρόμο όλο στροφές, και αφού περνούσε την τοποθεσία Βίλια κατέληγε στο Λυγουριό και σε όλα τα χωριά της περιοχής του Λυγουριού. Ο δρόμος αυτός είναι ο κυριότερος δρόμος επικοινωνίας του Χελιού με το Λυγουριό σε μια πορεία τρεις περίπου ώρες.

Τέλος ένα έβδομο μονοπάτι ξεκινούσε από το χωριό, περνούσε από τις τοποθεσίες Βίγλιζα, Σιούτα, Χιλιομόδι και στην συνέχεια από έναν αυχένα ανάμεσα από δύο κορυφές του Αραχναίου, κατηφόριζε ελικοειδώς στη Νότια πλευρά του Αραχναίου και έφθανε σε μια τοποθεσία το Μπουλμέτη (σήμερα Έρημα), όπου υπάρχει ελαιώνας που ανήκει κυρίως σε Χελιώτες, και κατέληγε στην κεντρική οδική αρτηρία Ναυπλίου-Λυγουριού. Και αυτή η διαδρομή ήταν περίπου δύο και πλέον ώρες πεζοπορία.