Χειμερινή τροπή του Ηλίου έχουμε στις 21 Δεκεμβρίου. Την ημέρα αυτή ο Ήλιος εισέρχεται στον αστερισμό του Αιγόκερω κι έτσι αρχίζει αστρονομικά η εποχή του χειμώνα. Ο `Ηλιος περνά από το ζενίθ το μεσημέρι στους
τόπους που βρίσκονται πάνω στον Τροπικό του Αιγόκερω. Η μετάπτωση, όμως
του άξονα της Γης έχει αλλάξει το νοτιότερο αυτό σημείο πάνω στην
ουράνια σφαίρα, και τώρα βρίσκεται νοτιοδυτικά του αστέρα μ Τοξότου στον ομώνυμο αστερισμό. Αλλιώς λέγεται και Χειμερινό Ηλιοστάσιο.
Τί είναι όμως το Ηλιοστάσιο;
Ηλιοστάσιο ονομάζεται η χρονική στιγμή κατά την οποία ο άξονας της Γης εμφανίζεται στραμμένος όσο περισσότερο κοντά (περιήλιο) ή μακριά (αφήλιο) από τον Ήλιο και αυτό συμβαίνει λόγω της ελλειπτικής τροχιά της Γης γύρω από αυτόν.
Αυτό ισοδυναμεί με τον Ήλιο να βρίσκεται στο βορειότερο ή στο νοτιότερο σημείο του ουρανού που βρίσκεται ποτέ το μεσημέρι, όπως εμφανίζεται σ' εμάς πάνω στην επιφάνεια της Γης.
Η λέξη προέρχεται από το «ήλιος» και το «ίστημι»/«στάση» επειδή κοντά στα ηλιοστάσια (λίγες ημέρες πριν ή μετά) ο Ήλιος φαίνεται να επιβραδύνει τη φαινομενική κίνησή του προς τα βόρεια ή προς τα νότια, μέχρι που την ημέρα του ηλιοστασίου αυτή η κίνηση μηδενίζεται και αντιστρέφεται. Εξ ίσου ορθό ετυμολογικώς είναι και το συνώνυμο «ηλιοτρόπιο».
Με την ευρύτερη σημασία, ο όρος «ηλιοστάσιο» σημαίνει και την ημέρα που παρατηρείται αυτό το φαινόμενο, δύο φορές το χρόνο, τον Ιούνιο και το Δεκέμβριο. Τα ηλιοστάσια, όπως και οι Ισημερίες συνδέονται αναπόσπαστα με τις εποχές του έτους. Σε κάποιες χώρες ή γλώσσες, θεωρείται ότι αρχίζουν ή διαχωρίζουν τις εποχές, ενώ σε άλλες θεωρούνται τα κέντρα τους, όπως ανέφερα στο άρθρο μου για το Χριστουγεννιάτικο Έλατο.
Οι δυο ισημερίες (φθινοπωρινή και εαρινή) και οι δυο τροπές του Ηλίου (χειμερινή και θερινή) αποτελούσαν και αποτελούν περιόδους με ιδιαίτερη σημασία, γιατί αντιπροσωπεύουν την πορεία της Φύσεως.
«Τα Ελληνικά μυστήρια γενικά αποκάλυπταν ότι μετά τη διαμόρφωση της μητέρας Γης και τη σύσταση των μορφών της επιφάνειάς της, δημιουργήθηκε με τη συνδρομή των ακτίνων του θείου Ηλίου η ψυχή της, η οποία υπήρξε ο συντελεστής των ζωικών μορφών που εξελίχθηκαν μέχρι της συστάσεως τού ανθρωπίνου όντος.
Συνεπώς η ψυχή του ανθρώπου έχει μητέρα τη Γη και πατέρα τον Ήλιο. Οι ακτίνες του Ηλίου μετέδωσαν στη μητέρα Γη το σπέρμα τής ανθρώπινης μορφής και αφού αυτή το διέθρεψε το εξεδήλωσε ως ανθρώπινο Ον.
Συνεπώς η ψυχή από της συστάσεώς της μέχρι την άφιξή της σε ανθρώπινο οργανισμό ακολούθησε τη μεταμόρφωση που ακολούθησε και η μητέρα Γη.
Έτσι η ψυχή μέχρι να διαμορφωθεί σε Ον διανοούμενο και δυνάμενο να εκδηλώσει πλήρη αισθήματα πέρασε τέσσερις καταστάσεις. Συγκεκριμένα στην αρχή πέρασε το στάδιο της καλλιέργειας των Ιδεών οι οποίες έπρεπε να γονιμοποιηθούν, κατόπιν το στάδιο της εκδήλωσης των Ιδεών αυτών, στη συνέχεια το στάδιο της εναρμόνισης των Ιδεών αυτών προς τις αντίστοιχες Ιδέες της θείας Φύσεως και τέλος το στάδιο της μεταμόρφωσης των Ιδεών αυτών σε καρπούς που να μπορούν να διατηρήσουν τον τύπο του ανθρωπίνου οργανισμού, οι οποίες σαφώς αντιπροσωπεύουν τις τέσσερις εποχές του χρόνου.»(*)Οι Πυθαγόρειοι τελούσαν τέσσερις γιορτές το χρόνο που γίνονταν κατά τις δυο ισημερίες και κατά τις δυο τροπές του Ηλίου σε εκδήλωση λατρείας προς τη Φύση γιατί πίστευαν ότι η προς την Φύση λατρεία είναι η θειοτέρα όλων.
Σχετικά ο ίδιος ο Πυθαγόρας έλεγε:
«Η προς τη Φύση λατρεία περιλαμβάνει και τα κατά μέρος αυτής και το πνεύμα αυτής.
Αντίθετα λατρεία προς πρόσωπο χωρίζει αυτό από τη Φύση και το μειώνει. Λατρεύουμε, έλεγε, τους Θεούς ως κύριους των δυνάμεων της Φύσεως και όχι ως ατομικά Εγώ αυτής. Τα ατομικά Εγώ της Φύσεως τιμούμε μόνο για τα έργα τους».
Οι πύλες των Ηλιοστασίων, στον Ελλαδικό χώρο, σύμφωνα με την ιερή μας γεωγραφία είναι κάθετες στον "Ισημερινό των Δελφών", ο οποίος αντιστοιχεί σε μία γραμμή Νότου – Βορρά, Ταινάρου – Δελφών – Ολύμπου.
Είναι η κατάλληλη στιγμή για ν’ αποδείξουμε, όπως αναφέρει στο βιβλίο του Η ιερή γεωγραφία του Ελληνικού κόσμου ο Jean Richer, ότι αυτή η γραμμή
έχει στην πραγματικότητα διπλή σημασία: είναι συγχρόνως πολική και
ζωδιακή και αντιστοιχεί με την προβολή του κοσμικού άξονα επάνω στο
ζωδιακό χάρτη.
Χωρίς να το πει καθαρά, η ελληνίστρια φιλόλογος Marie Delcourt (1891 - 1975, Πανεπιστήμιο Λιέγης), προαισθάνθηκε ότι ο
συμβολισμός του ομφαλού περιελάμβανε τη μελέτη πολλών επιπέδων. Έγραψε
σχετικά:«Η γενετική ερμηνεία του ομφαλού (των Δελφών) έχει και έναν συμβολισμό που οφείλεται στη θέση που καταλαμβάνει στο σημείο τομής των δύο αξόνων του ανθρώπινου σώματος, μία κάθετη δηλ. και μία οριζόντια διάμεσο που περνούν παραπλεύρως του διαφράγματος.» (1)
Το σχήμα όμως αυτό αποκτά σημασία εάν φαντασθούμε έναν άνθρωπο όρθιο στους Δελφούς να παρατηρεί στον ουρανό την κίνηση του ήλιου. Για περισσότερες διευκρινήσεις, δανειζόμαστε τους όρους του René Guènon:
«Ο κάθετος άξονας που ενώνει τους δύο πόλους έχει προφανώς διεύθυνση από βορρά προς νότο. Με το πέρασμα από τον πολικό συμβολισμό στον ηλιακό, ο άξονας αυτός έπρεπε κατά κάποιο τρόπο να προβληθεί στο ζωδιακό χάρτη με τέτοιο τρόπο ώστε να έχει μία κάποια αντιστοιχία όσο το δυνατόν ακριβέστερη με τον αρχέγονο άξονα. Επί πλέον, μέσα στον ετήσιο κύκλο, το χειμερινό και το θερινό ηλιοστάσιο είναι τα σημεία που, μέσα στο χώρο, αντιστοιχούν στο βορρά και το νότο.Έτσι η εαρινή και η φθινοπωρινή ισημερία αντιστοιχούν στην ανατολή και τη δύση.
Ο άξονας που συμπληρώνει την υπόθεσή μας, είναι αυτός που ενώνει τα σημεία των δύο ηλιοστασίων και μπορούμε να πούμε ότι ο άξονας του ηλιοστασίου πρόκειται να παίξει το ρόλο ενός σχετικά κάθετου άξονα σε σχέση με τον άξονα της ισημερίας ...»Το κοσμικό σπήλαιο που αναφέρεται στην Οδύσσεια
( Ν.101-117): μας το φανερώνει επίσης:
« Ένα λιμάνι βρίσκεται του Φόρκυνα στο Θιάκι, του γέρου του θαλασσινού και δυο προβάλλουν κάβοι, απότομοι, στου λιμανιού γυρμένοι εμπρός το έμπα, που όξω κρατούν των δυνατών ανέμων τ’άγριο κύμα και μέσα τα καμαρωτά καράβια παν και μένουν στ’ αραξοβόλι σαν ερθούν, χωρίς σκοινιά να δέσουν . Έχει κι ελιά στενόφυλλη στου λιμανιού το βάθος και μια κοντά της θαμπερή σπηλιά γεμάτη χάρες, πανάγιος τόπος των Ξωθιών, που τις καλούν Ναϊάδες. Εκεί κροντήρια βρίσκονται και πέτρινα πιθάρια που πάνε μέσα οι μέλισσες και πλάθουν τις κηρήθρες. Κι έχει πετρένιους αργαλειούς, μεγάλους, που οι Νεράϊδες φαίνουν θαλασσογάλανα πανιά, να βλέπεις θάμα. Τρέχουν αστέρευτες πηγές κι έχει η σπηλιά δυο πόρτες, μια προς το μέρος του βοριά, που κατεβαίνει ο κόσμος, και μια άλλη κατά το νοτιά, για τους θεούς, κι ούτ’άλλος περνά θνητός, μόν’των θεών ο δρόμος είναι εκείθε».
Υπάρχουν, λοιπόν, δύο αντιτιθέμενες "ζωδιακές πύλες" σύμφωνα με τον άξονα που προαναφέραμε, οι οποίες αντιστοιχούν στα δύο σημεία των ηλιοστασίων και εκ των οποίων η μία χρησιμεύει ως είσοδος και η άλλη ως έξοδος.
Στην πραγματικότητα, η έννοια των δύο αυτών "πυλών των ηλιοστασίων" συναντάται σαφώς στην πλειοψηφία των παραδόσεων εκτός από την Οδύσσεια, ενώ είναι αξιοσημείωτη η συμβολική της σημασία.
Η πύλη της εισόδου ορίζεται ως η "πύλη των ανθρώπων" αυτών που μυούνται για πρώτη φορά στα "μικρά μυστήρια" ή αυτών που είναι αδαείς, αφού δεν ξεπέρασαν ακόμα την ανθρώπινη υπόστασή τους.
Αντίθετα η πύλη της εξόδου ορίζεται ως η "πύλη των Θεών" δηλαδή η πύλη από την οποία περνούν μονάχα τα άτομα που έχουν περάσει στα υπερατομικά στάδια". (2)
Σχετικά μ' αυτό το θέμα, αλλά και με πολλά άλλα, οι Πυθαγόρειοι επανεξέτασαν μία αρχαία παράδοση για την οποία γίνεται επίσης λόγος στην Bhagavad Gita (3 ):
(24) Η φωτιά, το φως, η μέρα, το φωτεινό δεκαπενθήμερο, το εξάμηνο, η ανοδική πορεία του ήλιου προς το βορρά. Με αυτά τα σύμβολα οι άνθρωποι που γνωρίζουν το Βράχμα πηγαίνουν σ' αυτόν.
(25) Ο καπνός, η νύχτα, το σκοτεινό δεκαπενθήμερο, το εξάμηνο καθόδου του ήλιου στο νότο. Με αυτά τα σκοτεινά σύμβολα ο γιόγκι φτάνει στο φως του φεγγαριού για να επιστρέψει στην συνέχεια σε νέες καταστάσεις ύπαρξης.
(26) Υπάρχουν δύο ατέρμονοι δρόμοι στο Σύμπαν, ο ένας είναι του φωτός κι ο άλλος του σκότους. Από τον πρώτο δεν υπάρχει επιστροφή, από το δεύτερο επιστρέφουμε πίσω.(4)
Από τα πιο γνωστά ελληνικά κείμενα αναφορικά μ' αυτό, είναι του Πορφύριου στο Άντρο των Νυμφών:(5)
“Oti pot `Om»rJ a„n…ttetai tÕ ™n 'Iq£kV ¥ntron, Ö di¦ tîn™pîn toÚtwn diagr£fei lšgwn·‘aÙt¦r ™pˆ kratÕj limšnoj tanÚfulloj ™la…h,¢gcÒqi d' aÙtÁj ¥ntron ™p»raton ºeroeidšj,ƒrÕn numf£wn a‰ nhi£dej kalšontai.™n tù krhtÁršj te kaˆ ¢mfiforÁej œasil£inoi· œnqa d' œpeita tiqaibèssousi mšlissai.™n d' ƒstoˆ l…qeoi perim»keej, œnqa te nÚmfaif£re' Øfa…nousin ¡lipÒrfura, qaàma „dšsqai·™n d' Ûdat' ¢en£onta. dÚw dš tš oƒ qÚrai e„s…n,aƒ mn prÕj boršao katabataˆ ¢nqrèpoisin,aƒ d' aâ prÕj nÒtou e„sˆ qeèterai· oÙdš ti ke…nV...
Η κάθοδος των ψυχών κατά μήκος του άξονα Καρκίνου - Αιγόκερω ακολουθεί το εξής δρομολόγιο:
Σφαίρες του:
Η Γνώση αυτή θα βοηθήσει την ανθρώπινη ψυχή να κατανοήσει την πνευματική της πρόοδο και θα της επιτρέψει να έρθει σε επαφή με τον ουρανό ώστε με την επίδραση του να εκδηλωθεί σ' αυτήν η απόκτηση της σοφίας.1. Κρόνου, 2. Διός, 3. Άρη, 4. Απόλλωνος,
5. Αφροδίτης, 6. Ερμή, 7 Σελήνης.
Από το κέντρο της γης η άνοδος πραγματοποιείτο ακολουθώντας το αντίστροφο δρομολόγιο.
Το Ταίναρο εθεωρείτο ιδιαίτερα σημαντική "είσοδος στον Κάτω κόσμο". Σύμφωνα με κάποιο άθλο ο Ηρακλής οδήγησε τον Κέρβερο στο ακρωτήριο Ταίναρο. (6)
Η κορυφή του Ολύμπου, ιερού των θεών φαίνεται να είναι τόπος ανόδου των ψυχών προς τον ουρανό. Είναι "η πύλη των θεών". Πολλοί μύθοι ακόμα και στις ημέρες μας συντηρούν, όσον αφορά τα ανώτερα επίπεδα του βουνού, ένα μυστηριακό χαρακτήρα.
Να θυμίσω ότι ο Λουκιανός τοποθετούσε τους θεούς στην κορυφή του Ολύμπου, στο Χειμερινό ηλιοστάσιο, γνωρίζοντας πιθανόν το συμβολισμό του.
Η λύση στη δυσκολία που προκαλεί η εμφανής αντιστροφή του βορρά και του νότου στην κατανομή των πυλών του ηλιοστασίου, οφείλεται στο ότι άλλοτε θεωρούμε τον ουρανό ως τον τόπο των πυλών των ηλιοστασίων, άλλοτε ορίζουμε τη θέση τους σε σχέση με την ετήσια τροχιά του ήλιου:
"Η πύλη του χειμερινού ηλιοστασίου ή το ζώδιο του Αιγόκερω, αντιστοιχεί στο βορρά, μέσα στο έτος, αλλά σε σχέση με την ουράνια πορεία του ήλιου αντιστοιχεί στο νότο". René Guènon
Η Χειμερινή Τροπή του Ηλίου συμβολίζει την εποχή κατά την οποία η ανθρώπινη ψυχή εκδηλώνει τα σπέρματα των Iδεών και αποκτά τη γνωστική νόηση, όπως ανέφερα. Είναι δηλαδή το τέταρτο ιερό δράμα της εξελικτικής πορείας της φύσεως.
Ας εστιαστούμε στο μύθο του:
Γιος του Δία και της Σεμέλης, κόρης του Κάδμου, ο Διόνυσος, κατά μία μυθολογική εκδοχή, διασώζεται από τις φλόγες που έζωσαν το παλάτι του πατέρα της Σεμέλης - μετά από την εμφάνιση τού Δία σε όλο του το μεγαλείο - χάρη στην παρέμβαση της Γης, η οποία έπλεξε κισσό στους κίονες του ανακτόρου για να σώσει το θείο βρέφος το οποίο παρέδωσε στο Δία.
Ο Δίας τοποθέτησε το βρέφος στο μηρό του, χωρίς να το καταλάβει η Ήρα και το έβγαλε στο φως την κατάλληλη στιγμή, όταν ολοκληρώθηκε η κύησή του, στη νήσο Ικαρία, και το παρέδωσε σε δώδεκα νύμφες ή υδάτινα πνεύματα, τις Υάδες, οι οποίες έγιναν τροφοί του θεϊκού παιδιού. Αργότερα, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για την υπηρεσία τους τις εξύψωσε στο ουράνιο στερέωμα όπου λάμπουν ως αστερισμός των Υάδων.
Ο Διόνυσος
προσαγορεύθηκε Πυριγενής, και Λιμναίος, φέροντας εγγενώς τις ποιότητες
αυτές.
Εξαιτίας αυτών των γεγονότων ο Διόνυσος έφερε επίσης τις επωνυμίες μηρορραφής, διμήτωρ και δισσότοκος (7). Προσαγορεύθηκε και Διθύραμβος, δηλαδή διγενής, γεννημένος πρώτα από τη φωτιά και κατόπιν από το νερό, ακολουθώντας την παράδοση ανάλογων αρχέγονων θεοτήτων (8).
Η δεύτερη εκδοχή και η πιο μεταφυσική η οποία συνάδει με τις αστρολογικές έννοιες είναι η επόμενη: Ο Δίας ερχόμενος σ’επαφή με τη Σεμέλη, επρόκειτο ν’ αποκτήσει ένα γιο, το Διόνυσο.
Η Ήρα, όμως, εμφανίστηκε στη Σεμέλη και την έπεισε να του ζητήσει να εμφανιστεί σαν θεός μπροστά της και όχι με ανθρώπινη μορφή. Έτσι θα έδειχνε ότι την αγαπά πραγματικά.
Ανυποψίαστη η κόρη του Κάδμου, την επόμενη φορά που την επισκέφτηκε ο Δίας στην κάμαρά της, του ζήτησε να πάρει τη θεϊκή μορφή του. Μάταια προσπάθησε ο Δίας με λόγια αγάπης να τη μεταπείσει. Λυγίζοντας μπροστά στην επιμονή της εμφανίστηκε μεγαλοπρεπής, φωτεινός σ' όλο το θεϊκό του μεγαλείο.
Όταν συμπληρώθηκαν εννιά μήνες, ο Διόνυσος ξαναγεννήθηκε από το πόδι του θεϊκού πατέρα του.
Ο βασιλιάς των αθανάτων ήξερε πολύ καλά πως η ζηλόφθονη σύζυγός του θα έστρεφε γρήγορα το θυμό της στο νεογέννητο παιδί.
Γι' αυτό ανέθεσε στον Ερμή τη φύλαξή του. Αυτός το παρέδωσε στην αδερφή της Σεμέλης, την Ινώ.
Η Ήρα όμως έστειλε τρέλα στην Ινώ και τον άντρα της κι άρχισαν ανελέητα να σκοτώνουν τα παιδιά τους.
Η θεά έλπιζε ότι με αυτόν τον τρόπο θα σκοτώσουν και το Διόνυσο, αλλά ο φτερωτός θεός Ερμής πρόφτασε και γλίτωσε το μικρό Διόνυσο και τον εμπιστεύτηκε αυτή τη φορά στις Νύμφες.
Αυτές τον ανέθρεψαν με περισσή στοργή κι αγάπη, στο δάσος όπου κατοικούσαν. Πράγματι, πουθενά αλλού δε θα μπορούσαμε να φανταστούμε να μεγαλώνει ο θεός του αμπελιού, παρά σ' ένα ειδυλλιακό τοπίο γεμάτο δέντρα και πολύχρωμα λουλούδια.
Κάποια μέρα, όμως που ο Διόνυσος, σαν έφηβος, καθρεφτιζόταν στα νερά ενός ρυακιού, είχε ένα άτυχο συναπάντημα με τους Τιτάνες, οι οποίοι ήθελαν να τον σκοτώσουν.
Επιτυγχάνοντας το σκοπό τους τόν χώρισαν σε επτά κομμάτια - κι εδώ αρχίζει η ένωση του θανάτου του με την Αστρολογία - τα οποία ήταν οι επτά γνωστοί πλανήτες της Αρχαιότητας ( Ήλιος, Σελήνη, Ερμής, Αφροδίτη, Άρης, Δίας και Κρόνος).
Η ανθρώπινη φύση μας – Διόνυσος - χωρίστηκε σε επτά κομμάτια, δέκα, θα λέγαμε σήμερα, αν είχαν ανακαλυφθεί τότε, οι πλανήτες Ουρανός, Ποσειδών και Πλούτων και τεμαχίστηκε.
Η θεά Αθηνά, η Σοφία μέσα από τη Γνώση, γιατί αυτό είναι το μεταφυσικό έργο της γεννήσεώς μας, ν’ αποκτήσουμε σοφία μέσα από την εμπειρική γνώση, πρόλαβε και πήρε την καρδιά του Διονύσου, την ψυχή μας και την έδωσε στο Δία. Ο Δίας γέννησε το Διόνυσο το Ζαγρέα, ο οποίος είναι ο Ζωδιακός Κύκλος, στον οποίο, εμείς σαν άνθρωποι εμπεριέχοντες σώμα και ψυχή, γεννιόμαστε καλύπτοντας κάποιες ζωδιακές μοίρες του, τις οποίες οφείλουμε να προβάλλουμε, βιώνοντάς τις.
Κατά τη μύηση των Ορφικών αναγεννάται, σε Διόνυσο Ελευθερωτή, όταν κατεβαίνει στον Άδη και συναντά την Περσεφόνη, τη Φερέφαττα (τη φέρουσα το Φως) όπως πολύ ωραία μας την ερμηνεύει ο Πλάτων στον Κρατύλο του και εξελίσσοντας το ψυχικό επίπεδο τού πνεύματός του, όπως ακριβώς επιθυμούμε να συμβεί και σε μας, φέρνει την Περσεφόνη, η οποία ενέχει την έννοια της ψυχής, από τον Άδη στον Όλυμπο, στην Αθανασία.
Αν λοιπόν μπορέσουμε κι εξελιχθούμε, γνωρίζοντας τον εαυτό μας, και το τρισυπόστατό του Διονύσου, μέσα από την Αστρολογία, ο οποίος έγινε Ελευθερωτής, μπορεί να πετύχουμε την Αθανασία, όπως εμείς οι Έλληνες την εννοούμε.
Θα ήθελα να σκεφτείτε λίγο πάνω σ’αυτό…Αν μάλιστα τα βήματά σας σάς φέρουν κάποτε στο μουσείο της Αρχαίας Ολυμπίας και σταθείτε μπροστά στον Ερμή του Πραξιτέλους, θα τον δείτε να κρατά το Διόνυσο το Ζαγρέα στο ένα του χέρι και με το άλλο να του δείχνει τον ουρανό, δηλαδή την τελειότητα που πρέπει να πετύχει και την οποία μπορούμε να επιζητούμε όλοι μας, γνωρίζοντάς την, όμως, πρώτα.
Όπως γνωρίζουμε ένας δρόμος για να το επιτύχουμε είναι η γνώση της Αστρολογίας η οποία μας βοηθά να κάνουμε δικά μας τα δύο Δελφικά ρητά «Γνώθι σαυτόν» και «Μηδέν άγαν».
Η γιορτή, λοιπόν του Χειμερινού Ηλιοστασίου ήταν μεγάλης σπουδαιότητας για εμάς, τους Έλληνες, γιατί σε αυτήν αποκαλυπτόταν ότι η ανθρώπινη ψυχή μπορούσε να φτάσει σε τέτοια όρια διανοήσεως ώστε να εκδηλώσει δυναμικότητες με τις οποίες θα μπορούσε να έλθει σε επαφή με τον κόσμο των Ιδεών.
Η δεύτερη μύηση στα Ορφικά μυστήρια γινόταν την ημέρα της χειμερινής τροπής του ηλίου ή αμέσως μετά.
Ο χρόνος, από τη μύηση αυτή μέχρι την επομένη μύηση που γινόταν κατά την εαρινή ισημερία του Ηλίου, ήταν ο χρόνος κατά τον οποίο ο μυούμενος έπρεπε να εκδηλώσει στη διάνοιά του το σπόρο της Ορφικής Ιδεολογίας.
Στα Ελευσίνια μυστήρια η χειμερινή τροπή του ηλίου
 |
| Ελευσίνιες θεότητες. Λεπτομέρεια από ερυθρόμορφο Αθηναϊκό αγγείο, περίπου 335-325 π.Χ. Αγία Πετρούπολη, Μουσείο Hermitage. |
Η κάθοδος της Περσεφόνης στον Άδη δεν σημαίνει πτώση, γιατί η Περσεφόνη είναι η φωτεινή ψυχή, όπως ανέφερα, η οποία κατέβηκε στον Άδη, με κύριο σκοπό, να βοηθήσει τις ψυχές που βρίσκονται στο σκότος ν΄ανέλθουν.
Γι’ αυτό ακολουθεί η κάθοδος του Διονύσου και της μητέρας της Δήμητρας στον Άδη, χρέος των οποίων ήταν ν’αποκαλύψουν στους ανθρώπους την καλλιέργεια του σίτου και του σταφυλιού που υπήρξαν τα κατ' εξοχήν σύμβολα όλων των μυστηρίων και αυτών των χριστιανικών. Ο σίτος (9) και ο οίνος (10) συμβολίζουν μεταμορφωτικά μέσα, και μεταβάλλονται αντίστοιχα σε σώμα και αίμα του Χριστού, παντός Χριστού.
O Eρμής παραδίδει το βρέφος Διόνυσο στις Νύμφες υπό το βλέμμα του Διός, του Πανός, του Απόλλωνος και της Δήμητρας, 4ος π.χ αιών, Σπηλαιόσχημο ανάγλυφο, Μουσείο Αγοράς, Αθήνα.
Στο φυτικό επίπεδο, επίσης γίνεται η εκκόλαψη και η βλάστηση των σπερμάτων δηλαδή η γέννηση νέων φυτών μέσα στο γόνιμο από τις βροχές του φθινοπώρου έδαφος και συνεπώς είναι η εποχή της εκδήλωσης της φυτικής ζωής και της βλαστήσεώς της.
Δύο είναι οι κύριες μορφές, με τις οποίες εμφανίζεται ο Διόνυσος, στην αναγεννητική βλάστηση, στη λατρεία του. Με έμβλημα το φαλλό, το δένδρο - εξ ου και η προσωνυμία δενδρίτης - ή τον ταύρο είναι θεός της γονιμότητας και προστάτης των καλλιεργειών, κυρίως της αμπέλου. Στη δεύτερη μορφή του είναι ο ενθουσιαστικός Διόνυσος, με εμβλήματα το θύρσο και τη δάδα και την ακολουθία των Μαινάδων (11), των Βακχών(11), των Θυιάδων(12), των Ληνών και των Βασσαριδών (13), όπως τις μετέφερε η μυθολογική αφήγηση. Με το Διόνυσο θεό των δένδρων και των φυτών πραγματοποιείται η επιστροφή στο «ζωώδες πάθος» της φύσης, μακριά από τους περιορισμούς και τις αποκρυσταλλώσεις που επιβάλλει ο εξορθολογισμός (14), κάτι που διακρίνεται άμεσα στις Βάκχες του Ευριπίδη. Με την προσωνυμία βρόμιος λατρεύτηκε κυρίως ως θεός γεννημένος από το δημητριακό βρόμος και το οινοπνευματώδες ποτό που παράγεται, χωρίς να είμαστε σίγουροι ποιο ακριβώς είναι αυτό το δημητριακό (βρώμη;) (15).
Οι Ορφικοί θεωρούσαν την περίοδο αυτή ως αλληγορική εικόνα της προπαρασκευής των ανθρωπίνων ψυχών κατά την οποία εκδηλώνονται από τις ψυχές συναισθήματα και Ιδέες. Τα εκδηλούμενα με τη βλάστηση της μητρός γης άνθη και μύρα κατά το τέλος αυτής της περιόδου είναι η αλληγορική εικόνα, κατά το θείο Ορφέα, που εμφανίζει τις εκδηλώσεις εκείνων των ανθρωπίνων ψυχών οι οποίες προχωρούν πια προς την αθανασία και οι οποίες (ψυχές) φέρουν πλέον στη φύση τους αυτό που απεικονίζει το γέλιο του Φάνητος. Από τη χειμερινή τροπή του Ηλίου η ημέρα αυξάνει. Οι μύστες της Ελευσίνας έλεγαν ότι η ημέρα συμβολίζει το φως και η νύκτα το σκότος και ότι μόνο οι ψυχές των μεμυημένων οδεύουν από το σκότος προς το φως ενώ οι ψυχές των αμύητων παραμένουν στο σκότος. Αυτήν την προς το Φως πορεία της ψυχής του μύστου γιόρταζαν οι Ελευσίνιοι στη χειμερινή τροπή του Ηλίου.
Ευγενία
(1) Marie Delcourt, βλέπε σελ. 146
(2) (René Guènon: La sortie de la caverne Etudes Traditionnelles, Απρίλιος 1938.
(3) Μετάφραση: Emile Senart, Paris, Belles Lettres, 1944.
(4) VIII, 24 έως 26
(5) κεφ. ΧΧΙ & ΧΧΙΙ, De Antro Nympharum.
(6) Παυσανίας ΙΙΙ, 25, 5)
(7) Κακριδής Ι. Θ. 1986, 200.
(9) Στα μυστήρια ο οίνος είναι η σοφία που πίνεται από την κούπα η οποία προσφέρεται στη θεότητα ή από το Δισκοπότηρο ή ο οίνος γίνεται το αίμα της θεότητος μεταβιβάζοντας πνευματική ή ζωτική δύναμη στο μυημένο ή χρησιμεύοντας σαν μια υπενθύμιση για τη θυσία της θεότητος. Ο σίτος και ο οίνος μαζί είναι η ηλιακή και η θεία φύση και ο αρσενικός οίνος με το θηλυκό σίτο είναι ενωμένα η θεότητα και ο άνθρωπος.
(10) Ο σίτος στα Ελληνικά μυστήρια συμβολίζει τη γονιμότητα της Γης, την αφύπνιση της ζωής, τη ζωή που ξεπροβάλλει από το θάνατο. Στη λατρεία της Κυβέλης στην οποία αναφέρθηκα στο Χριστουγεννιάτικο έλατο, ο Άττις είναι ο "ώριμος κίτρινος καρπός δημητριακών". Ο καρπός των δημητριακών ήταν το κεντρικό σύμβολο των Ελευσινίων Μυστηρίων: "Εκεί εκτίθετο σαν το μεγάλο, θαυμαστό, το πιο τέλειο αντικείμενο μυστικής θεωρίας, ένα στάχυ δημητριακών που ωρίμαζε εν σιωπή". (Φιλοσοφούμενα)
(11)
Στην ελληνική μυθολογία οι Μαινάδες
ήταν νύμφες που παρουσιάζονται ως συντρόφισσες και συνοδοί του θεού Διονύσου. Η
λέξη μαινάς (στον ενικό) εμφανίζεται στον Όμηρο, όπου
συσχετίζεται με τη μανία. Και πράγματι, το κυριότερο χαρακτηριστικό των
Μαινάδων ήταν η εκστατική μανία, δηλαδή η πέρα από τη λογική υπερκινητική και βίαιη
συμπεριφορά. Αναφέρονται κυρίως ως τροφοί του Διονύσου και ταυτίζονται με τις Βάκχες.
Την καλύτερη περιγραφή τους τη συναντάμε στην τραγωδία «Βάκχες» του Ευριπίδη.
Στη Μακεδονία, σύμφωνα με τον «Βίο του Αλεξάνδρου» από τον Πλούταρχο, οι
Μαινάδες αποκαλούνταν Μιμαλλώνες και Κλωδώνες. Στην υπόλοιπη Ελλάδα αναφέρονταν
και με τα επίθετα Βασσαρίδες, Ποτνιάδες κ.ά., ενώ συγχέονται και με τις Θυιάδες.Οι Μαινάδες φορούσαν στεφάνια από κισσό, σμίλακα και νεβρίδες, ελαφριά φορέματα από δέρμα νεβρού (= ελαφιού). Διέτρεχαν τα βουνά και μπορούσαν να συναναστρέφονται με τα άγρια ζώα, τα οποία έπαιρναν στα χέρια τους και τα θήλαζαν. Λάτρευαν το Διόνυσο με τραγούδια, με «μανικούς» χορούς και με κραυγές. Πάνω στον ενθουσιασμό τους μπορούσαν να ξεριζώσουν δέντρα και να σκοτώσουν δυνατά θηρία. Τόση ήταν η δύναμή τους, που τους τη χάριζε ο Διόνυσος. Κυνηγούσαν εξάλλου ζώα και έτρωγαν το κρέας τους ωμό. Οι Μαινάδες ακολούθησαν το Διόνυσο ακόμα και στην εκστρατεία του στην Ινδία. Ωστόσο, συνδέονται και με ειρηνικά έργα, όπως ο τρύγος και η οινοποιία, όπως αναπαριστώνται σε αγγειογραφίες.
(12) Στην ελληνική μυθολογία με το όνομα Θυιάδες (Θυιάδαι) ή και Θυάδες (Θυάδαι) αναφέρεται μία ομάδα γυναικών που λάτρευαν το θεό Διόνυσο, όπως ήταν οι Βάκχες και οι Μαινάδες. Κατά την παράδοση οι Θυιάδες ήταν κόρες της πρώτης ιέρειας του Διονύσου στους Δελφούς, της Θυίας, από όπου και πήραν το όνομά τους.
Πηγή
- Emmy Patsi-Garin: «Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας», εκδ. οίκος Χάρη Πάτση, Αθήνα 1969
(15) Από διασωθέν επίγραμμα του Ιουλιανού προς τον Διόνυσο πιθανώς πρόκειται για το κριθάρι. Βλ. «Εις οίνον από κριθής» Παλατινή Ανθολογία. ix, 386
Βιβλιογραφία
• Danielou, Alain, 1982, Shiva and Dionysus, trans. K.F. Hurry, Inner Traditions International, New York.
• Harrisson J. E. 2003, Προλεγόμενα στη μελέτη της ελληνικής θρησκείας: Ο θεός Διόνυσος, (μτφρ. Ε. Παπαδοπούλου), Ιάμβλιχος, Αθήνα.
• Κακριδής Ι. Θ. (επιμ.) 1986, Ελληνική μυθολογία, τομ. Β', Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα.
• Otto, Walter F., 1965, Dionysus: Myth and Cult, trans. Robert Palmer, Indiana University Press, Bloomington and London.
• Παπαχατζής N. 1989, «Διόνυσος» στο Παγκόσμια Μυθολογία, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα.
• Segal, Charles 1982, Dionysiac Poetics and Euripides' Bacchae, Princeton University Press, Princeton.
Αστρολογικές όψεις πλανητών – Ευγενία Σούρδη – Ζάχαρη / Καραμηνάς Περικλής – Εκδόσεις Ηλίανθος (αφιλοκερδώς προσφερθέν)
Βικιπαίδεια
Η Ιερή Γεωγραφία του Ελληνικού κόσμου Jean Richer Eκδόσεις ΚΥΒΕΛΗ
Λεξικό Συμβόλων Τζ. Κούπερ Εκδόσεις Πύρινος Κόσμος
(*) Σπύρος Νάγος
