Εαρινή Ισημερία

Τί είναι Ισημερία;

Ισημερία είναι το φαινόμενο κατά το οποίο η διάρκεια την ημέρας και της νύχτας είναι ίσες.

• Η Εαρινή Ισημερία γίνεται στις 21 ή στις 22 Μαρτίου.
• Η Φθινοπωρινή Ισημερία γίνεται στις 22 ή στις 23 Σεπτεμβρίου.

Οι ονομασίες εαρινή και φθινοπωρινή ισημερία αφορούν την εύκρατη ζώνη του βόρειου ημισφαιρίου καθώς στις αντίστοιχες ημερομηνίες στο νότιο ημισφαίριο υπάρχουν οι αντίθετες εποχές, ενώ στις δύο πολικές και την τροπική ζώνη δεν υπάρχει αυτή η διαφοροποίησις εποχών.

Στην Αστρονομία ισημερία καλείται η αστρική ημέρα κατά την οποία το κέντρο του ηλιακού δίσκου βρίσκεται ίσο χρονικό διάστημα πάνω και κάτω από τον ορίζοντα, διαγράφει δηλαδή ίσα τόξα (ημερήσιο και νυκτερινό), και κατά την διάρκεια της οποίας οι ακτίνες του ηλίου πέφτουν με γωνία 90 μοιρών (κάθετα) στον Ισημερινό, παρουσιάζοντας έτσι μηδενική Απόκλιση.

Το φαινόμενο οφείλεται στην περιφορά της γης γύρω από τον ήλιο και στην κλίση του άξονος περιστροφής της.
Καθώς η γη περιφέρεται γύρω από τον ήλιο και επειδή ο άξονας περιστροφής της δεν είναι κάθετος στο επίπεδο περιφοράς η διάρκεια της ημέρας αλλάζει.
Η ανατολή του ηλίου και η δύσις υπολογίζονται στα διάφορα ημερολόγια σύμφωνα με την χρονική στιγμή που θα εμφανιστεί η πρώτη ακτίς του ηλίου και την χρονική στιγμή που θα εξαφανιστεί και η τελευταία ακτίς.

Αυτό σημαίνει πρακτικά, σε συνδυασμό με το μέγεθος του ηλιακού δίσκου και το γεωγραφικό πλάτος που βρίσκεται κάποιος, ότι η πραγματική ίση ημέρα και ίση νύχτα δεν εμφανίζεται τις ημερομηνίες που ορίζουμε ως ισημερίες. Φέτος το συγκεκριμένο φαινόμενο γίνεται στις 17 Μαρτίου, με ανατολή Ηλίου στις 6:33 π.μ. και Δύση αντίστοιχα στις 18:34 μ.μ.
Η κυρία όμως τοποθέτησις της εαρινής Ισημερίας στις 21 Μαρτίου γίνεται με την είσοδο του Ηλίου στο ζώδιο του Κριού η οποία φέτος συμβαίνει στις 20 τ0υ Μαρτίου στις 12:30 μ.μ. ώρα Ελλάδος.

Σε πολλές γλώσσες ο αντίστοιχος όρος λεκτικά δεν αναφέρεται στην έννοια της ίσης ημέρας αλλά της ίσης νύχτας κυρίως λόγω της λατινικής προελεύσεως του (λατινικά aequinoctium).

Το φαινόμενο της ισημερίας παρουσιάζεται σε όλους τους πλανήτες κάθε ηλιακού συστήματος οι οποίοι παρουσιάζουν κλίση του άξονος περιστροφής ως προς το επίπεδο περιφοράς. Αξιοσημείωτο είναι το ότι γι' αυτήν την περίπτωση η διάρκεια της ημέρας και της νύκτας έχει να κάνει μόνον με την παρουσία του ηλίου πάνω ή κάτω από τον ορίζοντα και δεν υπολογίζεται το λυκόφως και το λυκαυγές όπου οι ακτίνες του ηλίου προβάλλουν από τον ορίζοντα φωτίζοντας έτσι την αέρια ατμόσφαιρά μας. Αυτό σημαίνει ότι σε συνδυασμό με το γεωγραφικό πλάτος που βρίσκεται κάποιος η ίση ημέρα και η ίση νύχτα δεν εμφανίζονται στις ημερομηνίες που προαναφέραμε. Κατά την ημερομηνία της Εαρινής Ισημερίας ο Ήλιος εισέρχεται στον αστερισμό του Κριού και έτσι εισερχόμαστε αστρονομικά στην εποχή της Ανοίξεως.

«Η Εαρινή Ισημερία του Ηλίου συμβολίζει τον θάνατο των παθών της τιτανικής φύσεως του ανθρώπου, την εκδήλωση της αρετής και την απόκτηση της Σοφίας (5ο ιερό δράμα της εξελικτικής πορείας της φύσεως) που θα του εξασφαλίσουν τον θρίαμβό του στον νόμο του θανάτου και την ανάστασή του στον πνευματικό κόσμο.
Οι Ορφικοί συμβόλιζαν την εαρινή ισημερία με τον θάνατο του Διονύσου του Ζαγρέως και την εκ νέου γέννησή του με την παρέμβαση της Θεάς Αθηνάς (δηλαδή του σοφού πνεύματος) από την φύση του Ολυμπίου Διός ως Διονύσου του Άνθιου (τον οποίο λάτρευαν στα Διονύσια της Πάτρας σαν Αροέα, Ανθέα και Μεσατέα από τα ονόματα των τριών αρχαίων δήμων Αρόης, Ανθείας και Μεσάτιδος), ο οποίος κατόπιν μεταμορφώνεται στον Διόνυσο τον Ελευθερέα, δηλαδή τον ελευθερωτή των ανθρωπίνων ψυχών από τα δεσμά της ύλης και της εν γένει υλοβαρούς τους φύσεως. Έτσι ο Διόνυσος ο Ζαγρεύς από χθόνια θεότης μεταμορφώνεται σε ουράνια θεότητα, στον Διόνυσο τον Ελευθερέα.
Την ημέρα της εαρινής ισημερίας οι Ορφικοί τελούσαν συμπόσια τα λεγόμενα Ωμοφάγια κατά τα οποία θυσίαζαν τον Διονυσιακό Ταύρο και τον έτρωγαν.
Αλλά ποιός ήταν ο Διονυσιακός Ταύρος;
Με την αλληγορία αυτή ο θείος Ορφεύς έκρυψε επιμελώς μία μεγάλη αλήθεια που μόνον άκρως μεμυημένοι στα Ορφικά μυστήρια μπορούσαν να κατανοήσουν. Για το σημείο αυτό

μόνον τα εξής λίγα μπορούν να λεχθούν:

Ο Διόνυσος είναι τέκνον του θεού Διός. Ο Ταύρος είναι μία εκ των πτυχών του Νόμου του Φάνητος, ο οποίος αφομοιωθείς στην φύση του Διός, έδωσε στον Δία τις πνευματικές εξουσίες του Ουρανού (αυτό εικονίζει την θεοποίηση).
Ένα από τα τέκνα του θεού Διός φέρει ως σύμβολό του τον Ταύρο και εκείνος από τους Μύστες των Ορφικών μυστηρίων που θα γνώριζε και θα εκτιμούσε αυτό το τέκνο του θεού Διός θα εννοούσε και την συμβολική έννοια του Ταύρου.
Ο συνδυασμός του Διονύσου και του Ταύρου αποτελούν την βάση της μεγάλης αποκαλυφθείσης αλήθειας του θείου Ορφέα, γιατί αποτελούν την λύση του προβλήματος της αθανασίας της ανθρώπινης ψυχής.
Η τρίτη μύησις στα Ορφικά μυστήρια λάμβανε χώραν κατά την εαρινή ισημερία του ηλίου.
Ο χρόνος από την μύηση αυτή μέχρι την επομένη μύηση κατά την θερινή τροπή του Ηλίου ήταν ο χρόνος κατά τον οποίο ο μυούμενος έπρεπε να εκδηλώσει αρμονική ιδεολογία ανάλογη προς τα εκδηλούμενα χρώματα των ανθέων αυτής της εποχής ως και αρμονική αισθηματολογία ανάλογη προς τα αρώματά τους.
Κατά τους Ορφικούς τα αρώματα και τα χρώματα αυτής της εποχής αναπαριστούσαν την βαίνουσα προς αποθέωση ανθρώπινη ψυχή η οποία απέβαλε το έρεβος και προορίζεται πλέον σε θεία πνευματική ανάσταση και τέλεια αθανασία.
Στα Ελευσίνια μυστήρια η εαρινή ισημερία συμβολιζόταν με την απελευθέρωση της Περσεφόνης από το βασίλειο του Πλούτωνος.
Την απελευθέρωσή της την πραγματοποιεί ο Διόνυσος ο Ελευθερεύς, ο οποίος την μεταφέρει στον Όλυμπο δηλαδή την μεταμορφώνει σε Ουράνια θεότητα.
Ο συμβολισμός αυτός των Ελευσίνιων μυστηρίων, δείχνει και την περαιτέρω δράση των πνευματικών οντοτήτων. Επίσης θεωρούσαν ότι η εαρινή ισημερία αντιπροσωπεύει τον θάνατο του τιτανικού οργανισμού των ανθρωπίνων ψυχών, την μεταμόρφωσή τους και την αναγέννησή τους στις πνευματικές φύσεις του πνευματικού κόσμου. Οι Ελευσίνιοι τελούσαν την εορτή των Παναθηναίων ενώ παράλληλα εγίνοντο τελετές και εσωτερικά που όμως δεν μας είναι γνωστές. Στην Χριστιανική θρησκεία έχουμε τον ανάλογο συμβολισμό που είναι ο σταυρικός θάνατος του Χριστού και η εν συνεχεία ανάστασίς του που γιορτάζεται μετά ακριβώς από την εαρινή ισημερία.
Πρέπει να σημειωθεί ότι όλες σχεδόν οι θρησκείες περιλαμβάνουν αυτόν τον συμβολισμό (δηλαδή οι ήρωές τους πεθαίνουν και στην συνέχεια ανασταίνονται κατά την εαρινή ισημερία).
Στο σημείο αυτό πρέπει να διευκρινισθεί ότι ο θάνατος δεν έχει την έννοια της εξαφανίσεως αλλά της μεταμορφώσεως και συνεπώς της εξελίξεως. Η περίοδος από την εαρινή ισημερία μέχρι την θερινή τροπή του Ηλίου συμβολίζει την περίοδο της αναγεννήσεως και μεταμορφώσεως των ανθρωπίνων ψυχών στις πνευματικές φύσεις του πνευματικού κόσμου ως και της προετοιμασίας τους για τον πλήρη αποχωρισμό τους από το έρεβος. 
Οι Ορφικοί, το χρονικό διάστημα που μεσολαβούσε μέχρι την επόμενη μύηση, το θεωρούσαν ως απαραίτητο για να εκδηλώσει ο μυούμενος αρμονική ιδεολογία, όπως είναι αρμονικά εκδηλωμένα τα χρώματα των ανθέων της εποχής αυτής. Κατά τους μύστες της Ελευσίνος, η εποχή που περιλαμβάνεται μεταξύ εαρινής ισημερίας και θερινής τροπής του Ηλίου είναι η περίοδος κατά την οποία το ανιστάμενο πνεύμα έρχεται στην αποθέωση».(1)

Προς τιμήν του Διονύσου, την ίδια περίοδο στην Αθήνα, από τις 9 έως τις 13 του μηνός Ελαφηβολιώνος (κατά την Εαρινή Ισημερία) εορτάζονταν τα «εν άστει» ή Μεγάλα Διονύσια που ήταν η λαμπρότερη εορτή προς τιμήν του. Είχαν έρθει στην Αθήνα από τον ιερέα του Διονύσου, Πήγασο, από τις Ελευθερές, μια κωμόπολη στα σύνορα αττικοβοιωτίας (στο δρόμο Ελευσίνος - Θηβών).
Οι τελετές των Μεγάλων Διονυσίων ήταν πολλές και κάθε μία από αυτές  είχε ξεχωριστό χαρακτήρα. Με την σειρά που τελούνταν ήταν: ο προάγων (είχε σκοπό να δώσει μία περίληψη για τις δραματικές παραστάσεις που θα ακολουθούσαν) η πομπή, που γινόταν την επόμενη ημέρα και είχε σχεδόν την μεγαλοπρέπεια των Παναθηναίων και στην συνέχεια ο διθυραμβικός αγών. Ακολουθούσε ο κώμος (πανηγυρική επιστροφή της ομάδος με τον νικητή επικεφαλής της) και οι δραματικοί αγώνες, πάντοτε με την παρουσία του ξόανου του Διονύσου,  το οποίο ετοποθετείτο στο θέατρο του κάτω από την Ακρόπολη. 
(Εικόνα Θεάτρου
 Διονύσου)

Παλαμήδης – Ο εξυπνότερος των Ελλήνων

Ο Παλαμήδης ήταν ήρωας της Τρωικής εκστρατείας, εφευρέτης, συγγραφέας και δημιουργός. Ήταν γιος του Ναύπλιου και της Ησιόνης και ξεχώριζε για τη σοφία του. Στον Παλαμήδη αποδίδονται η επινόηση των μέτρων και των σταθμών, η διαίρεση του έτους σε ώρες ημέρες και μήνες και η εφεύρεση διαφόρων παιχνιδιών (επιτραπέζιων και στρατηγημάτων) που ονομάζονται και του Παλαμήδους ή αθύρματα ή πεσσοί ή πεττοί....
Το όνομα Παλαμήδης

Όπως είναι γνωστό τα ονόματα που έδιναν οι πρόγονοί μας στα νεογέννητα παιδιά τους κατά την τελετουργία της ονοματοθεσίας τους, εξέφραζαν κατά κανόνα την επιθυμία τους για την πραγματοποίηση κάποιας ευχής των γονέων, που θα αφορούσε στα χαρίσματα και τις ιδιότητες που θα τα χαρακτήριζαν στην μετέπειτα ζωή τους ή για να διαπρέψουν στο επαγγελματικό στάδιο που θα ακολουθούσαν.

Ο βασιλιάς Ναύπλιος όπως φαίνεται ήθελε ο πρωτότοκος γιος που θα τον διαδεχόταν να είναι προικισμένος με σοφία, επινοητικότητα, και πρακτικό νου. Γι’ αυτό του έδωσε το όνομα Παλαμήδης (παλάμη + μήδομαι).

Και όπως αποδείχθηκε ο Παλαμήδης ανταποκρίθηκε στις ευχές του ονοματοθέτη του, αφού τίμησε επάξια αυτό το τόσο αντιπροσωπευτικό γι’ αυτόν όνομα, στο οποίο πρόσωπο και δράση ταυτίζονται. Και ήταν ο πρώτος αλλά και ο μοναδικός στην Ιστορία που είχε αυτό το όνομα, από τα πανάρχαια χρόνια.

Το όνομα λοιπόν Παλαμήδης συνδυάζει την πρακτική (παλάμη) με την πνευματική (μήδης) σοφία.

Από την προηγούμενη ανάλυση προκύπτει επομένως η εικόνα μιας ηγεμονικής μορφής που εμπνέει σεβασμό και επιβάλλεται στους άλλους χάρη στις ικανότητές της να απλουστεύει και τα πιο δυσεπίλυτα προβλήματα, δίνοντας σοφές πρακτικές λύσεις.

Εφηβικά χρόνια

Ο Ναύπλιος, καθώς προόριζε τον πρωτότοκο γιο του για διάδοχό του στον θρόνο, φρόντισε να του δώσει όλα τα εφόδια που θα τον έκαναν ηγέτη αντάξιο της θεογέννητης προγονικής κληρονομιάς και του τόπου του. Γι’ αυτό, όπως ήταν συνήθεια των τότε ηγεμόνων, όταν ο Παλαμήδης έφτασε στο στάδιο της εφηβείας, τον έστειλε στον Κένταυρο Χείρωνα, τον σοφό παιδαγωγό του Πηλίου, κοντά στον οποίο μαθήτευαν όλες οι γενιές των ηρώων, που το όνομα τους έμεινε αθάνατο.

«Το γεγονός ότι περιλαμβάνεται στον κατάλογο των διάσημων μαθητών του Χείρωνα, δείχνει ότι ο ήρωας είχε καταξιωθεί ως ισότιμος με τους πιο γνωστούς ήρωες της ελληνικής μυθολογίας». [3]

Ο Φιλόστρατος στον Ηρωικό (IX, 1) τον παρουσιάζει όμοιο με άνθρωπο (ανθρώπω όμοιον) που τον διέκρινε σοφία στα λόγια και στα έργα. Είχε ποικίλες κυνηγετικές γνώσεις, δίδασκε τις τέχνες του πολέμου, εκπαίδευε γιατρούς και μουσικούς και διαμόρφωνε δίκαιους χαρακτήρες. Εκεί συναντήθηκε με τους άλλους βασιλικούς γόνους των Αργοναυτών και κατοπινούς αρχηγούς των Αχαιών, που μαζί πρωταγωνίστησαν στην Τροία.

Κοντά στον Χείρωνα ο Παλαμήδης διδάχτηκε την τέχνη του πολέμου μαζί με τον Αχιλλέα, τον Νέστορα, τον Οδυσσέα τον Διομήδη, τον Αντίλοχο τον Αινεία, τον Πάτροκλο, τον Πρωτεσίλαο και τους Αίαντες, και την ιατρική, με συντροφιά τους γιους του Ασκληπιού Μαχάονα και Ποδαλείριο, αλλά και τον Αχιλλέα. Εκτός από την χειρουργική διδάχτηκαν την χρήση των βοτάνων του βουνού, για να καταπραΰνουν τους πόνους και να γιατρεύουν τις πληγές. Τους δίδαξε ακόμη ο Χείρων την αστρονομία, τη μουσική, τη μαντική και κυνηγετική τέχνη.

Επιστρέφοντας στο Ναύπλιον μετά την μαθητεία του κοντά στον σοφό δάσκαλο, άρχισε να δείχνει τα μοναδικά χαρίσματα με τα οποία ήταν προικισμένος. Μιλούσαν με θαυμασμό γι’ αυτόν και γρήγορα η φήμη του ως «πεπαιδευμένου και λογίου σοφού», εφευρετικού νου και ετοιμοπόλεμου, πέρασε τα σύνορα της Ναυπλίας.

Πως ήταν ο Παλαμήδης

Ο Φιλόστρατος[4] και ο Α. Σταγειρίτης, μας δίνουν μια περιγραφή του Παλαμήδη, όπως την αφηγήθηκε ο πρώτος νεκρός του Τρωικού πολέμου Πρωτεσίλαος:

Γόρδιος δεσμός: Όταν η ισχύς του ξίφους νίκησε το θρησκευτικό μυστήριο.

 Με τον όρο γόρδιος δεσμός εννοείται σύμφωνα με τις φιλολογικές μαρτυρίες περίπλοκος δεσμός (κόμπος) από φλοιό κρανιάς που έδενε το άρμα του Γόρδιου, πατέρα του Μίδα και αρχαίου βασιλέα της Φρυγίας....
Ο Γόρδιος λέγεται πως ήταν ένας φτωχός Φρύγας, που είχε λίγη καλλιεργήσιμη γη και δύο ζευγάρια βόδια. Είχε επιλεγεί με θεϊκό τρόπο να γίνει βασιλιάς όταν ένας αετός κάθισε πάνω στο ζυγό του.  
Κάποτε εκεί που όργωνε, ένας βασιλικός αετός κάθισε στο ζυγό της βοϊδάμαξας και έμεινε εκεί μέχρι την ώρα που έπρεπε να λυθούν τα βόδια. Τόσο εντυπωσιάστηκε από το θέαμα ώστε πήγε να αναφέρει το θεϊκό σημάδι στους Τελμησσείς μάντεις, στην Φρυγική Τελμισσό όπου εκεί υπήρχε ένα αξιόπιστο μαντείο και οι Τελμησσείς είχαν την σοφία να εξηγούν θεϊκά σημάδια. Η μαντική τέχνη μεταδιδόταν σ' αυτούς από γενιά σε γενιά, ακόμη και στις γυναίκες και στα παιδιά.
Καθώς πλησίαζε, συνάντησε μια κοπέλα στην πύλη που έπαιρνε νερό και της διηγήθηκε την ιστορία με τον αετό. Αυτή, που καταγόταν επίσης από μαντική γενιά, -λέγεται πως ήταν ιέρεια- του είπε πως έπρεπε να θυσιάσει στον Δία. Φαίνεται ότι τον παρακάλεσε να πάει μαζί του για να του δείξει ποια τα θύματα για τις θυσίες και κατά την διαδρομή λέγεται πως έδωσαν όρκους γάμου. 

 Ο βασιλιάς της Φρυγίας είχε πεθάνει άκληρος και υπήρχε χρησμός που έλεγε: "Φρύγες, ο νέος βασιλιάς σιμώνει μαζί με την μνηστή του, καθισμένος σε βοϊδάμαξα". Όταν η βοϊδάμαξα μπήκε στην αγορά της Τελμισσού αμέσως ο αετός τράβηξε την προσοχή του λαού.
Τελώντας γάμο με την ιέρεια της Τελμισσού έγινε τοπικός βασιλιάς αλλά αμέσως επέτεινε την κυριαρχία του σε όλη την Φρυγία. Όταν έχτισε το φρούριο του Γόρδιου αφιέρωσε στον βασιλιά Δία όπως λέγεται και τον τοποθέτησε ψηλά στην ακρόπολη. Το γόρδιο δέσποζε του κεντρικού εμπορικού δρόμου που διέσχιζε την Μικρά Ασία από τον Βόσπορο μέχρι την Αντιόχεια. 
Το γόρδιο ήταν το κλειδί της Μ.Ασίας επειδή η ακρόπολη του δέσποζε στον μοναδικό βατό εμπορικό δρόμο της τότε εποχής. 
Οι Ιέρεια ή ο Ιερέας θα είχαν κοινοποιήσει το μυστικό μόνο στον βασιλιά της Φρυγίας. Το προφανές νόημα της προφητείας ήταν ότι κανείς δεν μπορούσε να κυβερνήσει την Μ.Ασία εάν δεν κατείχε το Γόρδιο. Από το Γόρδιο ξεκίνησε και ο Αλέξανδρος την δεύτερη εκστρατεία στην ανατολή που κορυφώθηκε με την ήττα του Δαρείου στην Ισσό.
Ο Γόρδιος υπήρξε πατέρας του Μίδα, πιστός του ορφικού Διονύσου επομένως ο ζυγός πρωταρχικά είχε αφιερωθεί στον Βασιλιά Διόνυσο και όχι στον Βασιλιά Δία. 
 Όμως κατά την πιο πιθανή εκδοχή δεν επρόκειτο για γιος του Γόρδιου. Λέγεται λοιπόν πως μετά τον θάνατο του Γόρδιου ανέβηκε στον θρόνο ο Μίδας, ο οποίος και προώθησε την λατρεία του Διόνυσου (ίδρυσε την πόλη Άγκυρα). Όμως οι Βρύγες που είχαν έρθει μαζί του πήραν την ονομασία Φρύγες και οι βασιλιάδες της Φρυγίας ονομάζονταν εναλλάξ Μίδας και Γόρδιος. Έτσι, ο πρώτος Μίδας αναφέρεται λανθασμένα ως γιος του Γόρδιου.
 Το μυστικό του δεσμού υπήρξε θρησκευτικό,διότι ένα άλλο είδος ευρέως διαδεδομένο πρώιμο μέσο καταγραφής μηνυμάτων, εκτός από τις χαρακιές σε ξύλα, και το χάραγμα γραμμάτων σε πηλό, ήταν το δέσιμο σε κορδόνια ή σε λωρίδες ακατέργαστου δέρματος. 

Ο Γόρδιος δεσμός στην πραγματικότητα έπρεπε να "λυθεί" με το να διαβαστεί το μήνυμα που περιείχε, το οποίο ίσως να ήταν κάποιο θεϊκό άρρητο όνομα του Διόνυσου. Κόβοντας τον δεσμό ο Αλέξανδρος έδωσε τέλος σε έναν αρχαίο θρησκευτικό νόμο, και εφόσον η πράξη του πέρασε ατιμώρητη- καθότι αργότερα κατέκτησε ολόκληρη την ανατολή και την κοιλάδα του Ινδού- δημιουργήθηκε προηγούμενο για την αξιολόγηση της στρατιωτικής δύναμης πάνω από την θρησκεία και την γνώση. 

Ο Πεντάγνωμος Μάρτης και το αρχαιοελληνικό έθιμο της Κρόκης

  Κατά το αρχαίο ρωμαϊκό ημερολόγιο ήταν ο πρώτος μήνας του χρόνου και ονομαζόταν Primus. Μετά το 46 π.Χ. ονομάστηκε Μάρτιος, έγινε ο τρίτος μήνας του χρόνου. Σύμφωνα με τη ρωμαϊκή ιστορία, οι ιδρυτές της Ρώμης, Ρώμος και Ρωμύλος, ονόμασαν Μάρτιο, τον πρώτο μήνα του έτους, κατά το αρχαίο ρωμαϊκό ημερολόγιο, προς τιμήν του πατέρα τους και γενάρχη των Ρωμαίων, του θεού Άρη.
Η ετυμολογία του λατινικού ονόματος του θεού Άρη, είναι η εξής: το όνομα "Mars", δηλαδή "Άρης", σύμφωνα με τον Οβίδιο, προέρχεται από το ουσιαστικό "mas, maris", που σημαίνει ανδροπρεπής, αρσενικός άρα αυτός που προσιδιάζει σε πολεμικό χαρακτήρα, σε πολεμιστή. Αντίστοιχα, ο μήνας Μάρτιος είναι ο πρώτος μήνας της άνοιξης, μετά τα κρύα και την κακοκαιρία του χειμώνα, με αποτέλεσμα, κατά τη διάρκεια του μήνα αυτού, να παρατηρούνται, ως κατάλοιπα του χειμωνιάτικου καιρού, έντονες και απότομες θερμοκρασιακές διακυμάνσεις και καιρικές μεταβολές, οι οποίες ευνοούν τα κρυολογήματα και τις γνωστές ανοιξιάτικες ιώσεις. 

Εξ ου και η περίφημη παροιμία: "Μάρτης γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης. Και σαν τύχει και θυμώσει, μες στο χιόνι θα μας χώσει". Συνεπώς, ο Μάρτης, δηλαδή ο "ελάχιστα συμπαθής" μήνας της άνοιξης, συνδέεται άρρηκτα με τον θεό Άρη, ο οποίος είναι ο λιγότερο συμπαθής από τους θεούς του Ολύμπου, λόγω της πολεμικής του ιδιότητας, της βίαιης φύσης του και της επιζήμιας δράσης του για τον κόσμο. 

Η ετυμολογία του ελληνικού ονόματος του θεού Άρη, είναι η εξής: το όνομα "Άρης" προέρχεται από το αρχαιοελληνικό συνηρημένο ρήμα "αἱρέω-ῶ", που σημαίνει "συλλαμβάνω, κυριεύω" ή από το "ἀναιρέω-ῶ", που σημαίνει "φονεύω, σκοτώνω', υποδηλώνοντας και επιβεβαιώνοντας την πολεμική και επιζήμια για τους ανθρώπους, δράση του θεού Άρη. {Άρης = πλήγμα, βλάβη, ἀρά (= κατάρα) για τους θνητούς}.

Η αντιστοιχία του Μαρτίου με το αρχαίο αττικό ημερολόγιο είναι κατά το πρώτο 15νθήμερο με τον 8ο μήνα τον Ανθεστηριώνα, κατά δε το 2ο 15νθήμερο με τον 9ο τον Ελαφηβολιώνα. 
Ήταν ο μήνας που γιόρταζε η Δήλος τον μουσηγέτη θεό της, ενώ γιορτάζονταν επίσης και ο Διόνυσος των Ελευθερών, μιας μικρής κωμόπολης στα σύνορα Αττικής και Βοιωτίας. Αργότερα οι πολυήμερες γιορτές των «Διονυσίων εν άστει» στην Αθήνα ξεπέρασαν σε μεγαλείο όλες τις άλλες παρόμοιες γιορτές της περιφέρειας.  

 Σύμφωνα με τον Νικόλαο Γ. Πολίτη, πατέρα της ελληνικής Λαογραφίας, "ο Μάρτης έχει δύο γυναίκες μια καλή, ανοιχτόκαρδη και γελαστή και μια σκουντουφλιάρα και θυμώδισσα που πάντα κλαίει. Κι όταν πάει στη γελαστή γίνεται κι ο καιρός γελαστός κι όταν πάει στη σκουντουφλιάρα ο καιρός χαλάει".
Εξ ου και τα πολλά επίθετα που του αποδίδονται: Κλαψόγελος, Καψομάρτης, Πεντάγνωμος, Γδάρτης, Ανοιξιάτης, Παλαβιάρης. Κλαψομάρτη, Φυτευτή.
  Ένα από τα πιο διαδεδομένα έθιμα, που προέρχεται από την αρχαιότητα, είναι και η τοποθέτηση από τις μανάδες την 1η Μαρτίου ενός μικρού βραχιολιού από άσπρο και κόκκινο νήμα που ονομάζεται Μάρτης, στο χέρι των παιδιών τους για να μην τα μαυρίσει ο Ήλιος. Ο «Μάρτης» θεωρείται ότι προστάτευε τις κοπέλες από το κάψιμο του ήλιου. Η ρίζα του εθίμου λέγεται πως φτάνει ως τα Ελευσίνια Μυστήρια. Η Κρόκη, ήτανε ένα σύμπλεγμα κόκκινης και λευκής κλωστής ή υφάσματος. Κατά τη διάρκεια των Ελευσίνιων Μυστηρίων, μόλις οι μύστες περνούσαν τη γέφυρα που οδηγούσε προς τη θάλασσα, ελάμβανε χώρα μια ιδιαίτερη και ενδιαφέρουσα εκδήλωση.
 Ήταν γνωστή ως κρόκωσις, από το μυθικό Κρόκωνα, τον πρώτο κάτοικο της περιοχής, οι απόγονοι του οποίου είχαν το προνόμιο να δένουν μια μάλλινη κρόκη, μια πορφυρή ή κατά άλλες πηγές λευκή κορδέλα, γύρω από το δεξί χέρι και το αριστερό πόδι κάθε μύστη. Η τελετή, η κρόκωσις, γινόταν στην Αθήνα μεταξύ 15ης και 19ης Βοηδρομιώνος, για να αποφευχθούν καθυστερήσεις που θα προέκυπταν φυσιολογικά εάν γινόταν καθ' οδόν, στη διάρκεια της πομπής. Από εκείνο το σημείο, η Ιερά Οδός και ο σύγχρονος δρόμος συγκλίνουν και πάλι μέχρι το τέλος της διαδρομής. Μόλις περνούσαν τη γέφυρα, ελάμβανε χώρα η περίφημη Κρόκωση.
Πριν φτάσει στον προορισμό της η Πομπή διέσχιζε τον Ελευσινιακό Κηφισό. Πάνω στην γέφυρα, περίμεναν άντρες με καλυμμένα τα κεφάλια οι οποίοι εκτόξευαν προσβολές εναντίον σημαινόντων πολιτών.