"Ειν ένα θάμα το αττικό στην ιστορία του κόσμου,
και σκαλιστό ένα ποίημα στον αθηναίο το Βράχο,
το ποίημα της εντέλειας..."
...εξυμνεί έκθαμβος ο ποιητής Κωστής Παλαμάς.Και γεννάται ευλόγως το ερώτημα:Γιατί άραγε η Ακρόπολις των Αθηνών δεν συμπεριλαμβάνεται στα "επτά θαύματα του κόσμου? "Η απάντηση είναι απλή:...
...
"Η Ακρόπολις των Αθηνών ξεπερνά κάθε ανθρώπινο θαύμα,αγγίζει τα όρια του θείου,της θεϊκής εντέλειας.Και ως εντέλεια,ήταν,είναι και "έσσεται ήματα πάντα¨,ασύγκριτη και μοναδική.Ότι τελειότερον έχει να επιδείξη ο Ανθρώπινος Πολιτισμός.Επάνω στον ιερό Βράχο των Αθηνών,έσμιξαν με αρμονία πρωτόφαντη και ανεπανάληπτη ο Λόγος,το Κάλλος,το Μέτρον."
Άννα Τζιροπούλου-Ευσταθίου
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Στο βραχώδη λόφο της Ακρόπολης, που δεσπόζει στο κέντρο της σύγχρονης Αθήνας, βρίσκεται το σπουδαιότερο και μεγαλοπρεπέστερο ιερό της αρχαίας πόλης, αφιερωμένο, κατά κύριο λόγο, στην προστάτιδα θεά της, την Αθηνά. Με τον ιερό αυτό χώρο σχετίζονται οι σημαντικότεροι μύθοι της αρχαίας Αθήνας, οι μεγάλες θρησκευτικές εορτές, οι παλαιότερες λατρείες της πόλης αλλά και ορισμένα από τα καθοριστικά για την ιστορία της γεγονότα.
Η ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΠΟΥ ΚΡΥΒΕΙ
Τα μνημεία της Ακρόπολης, αρμονικά συνδυασμένα με το φυσικό περιβάλλον, αποτελούν μοναδικά αριστουργήματα της αρχαίας αρχιτεκτονικής, που εκφράζουν πρωτοποριακούς συσχετισμούς ρυθμών και τάσεων της κλασικής τέχνης και επηρέασαν την πνευματική και καλλιτεχνική δημιουργία για πολλούς αιώνες αργότερα. Η Ακρόπολη του 5ου αιώνα π.Χ,αποδίδει με τον τελειότερο τρόπο το μεγαλείο, τη δύναμη και τον πλούτο της Αθήνας στην εποχή της μεγαλύτερης ακμής της, το ''χρυσό αιώνα'' του Περικλή.
Το μνημείο όμως εκείνο που την κάνει ιδιαίτερα διάσημο είναι το αριστούργημα των κατασκευών,ο "Παρθενώνας", άφθάστου κάλλους και αρμονίας, αφιερωμένο στην θεά Αθηνά και εκφράζει την ολοκλήρωση της ανθρώπινης διάνοιας !!!
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗΣ ΑΘΗΝΑΣ.
Πρίν προχωρήσω στο καθαυτό θέμα της Ακρόπολης,θα αναφερθώ με λίγα λόγια στην ιστορία της προϊστορικής Αθήνας,με την οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένο.
Το επίτομο λεξικό «Πρωίας» (εκδ. 1932) γράφει ότι η Ακρόπολη των Αθηνών κατοικείτο πριν το 10.000 π.Χ., με άνθιση του πολιτισμού της γύρω στο 3.500 π.Χ. επί Ερεχθέα.
Η ίδρυση της Αθήνας χάνεται στην αχλύ του μύθου, καθώς είναι γενικά αποδεκτό ότι προϋπήρχε της Μυκηναϊκής εποχής.Στα πανάρχαια χρόνια της νεολιθικής εποχής,όλη η περιοχή της Αττικής λεγόταν "Κραναά".Η ονομασία προέρχεται από το επίθετο "κραναός"που σημαίνει τραχύς,πετρώδης,όπως δηλαδή ήταν όλη η βραχώδης Αττική χερσόνησος.
Πρώτοι κάτοικοι της περιοχής θεωρούνται οι Πελασγοί και μετέπειτα,μετά τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα,οι Ίωνες(ο γενάρχης Ίων ήταν υιός του Απόλλωνα και της Κρέουσας).
Πρώτος βασιλιάς της πόλης, σύμφωνα με τη μυθολογία, ήταν ο Πελασγός Ακταίος και το αρχικό της όνομα ήταν "Ακτή" ή "Ακτική".Τον Ακταίο διαδέχθηκε ο γαμπρός του,"Κέκροπας",από τον οποίο ονομάστηκε "Κεκροπία"ο οποίος ήταν μισός άνθρωπος και μισός ερπετό.Τό ανάκτορο του ήταν επάνω στον ιερό βράχο στην θέση του μετέπειτα Ερεχθείου.Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, στο έργο του "Τίμαιος", Αιγύπτιοι ιερείς της Ίσιδος αποκάλυψαν στον Σόλωνα που τους επισκέφτηκε ότι, σύμφωνα με τα αρχεία τους, υπήρχε πόλη ακμάζουσα με το όνομα «Αθήνα» πριν από τον καταλύσμό 9560 π.Χ.(Δευκαλίωνα) κατά τον οποίον κατεβυθίσθει η Ατλαντίδα και η Αιγηίς(στην θέση του σημερινού Αιγαίου).
Άρα λοιπόν ο Κέκροπας βασίλευσε προ του κατακλυσμού,εφ'όσον το όνομα "Αθήνα"εδόθει επί των ημερών του,όπως θα δούμε πιό κάτω, και όχι το 3500 ή κατ'άλλους το 1500 πΧ,εκτός αν πρόκειται για άλλον με το ίδιο όνομα.
Ο Κέκροπας για να προστατεύσει την πόλη από τους πειρατές της Καρίας από την θάλασσα και τους Βοιωτούς από την ξηρά, διένειμε την Αττική σε δώδεκα περιοχές, για να διαχειρίζεται καλύτερα τον πληθυσμό: Αφίδναι, Βραυρώνα, Δεκέλεια, Επάκρια, Ελευσίνα, Κεκροπία, Κηφισία, Κυθαιρός, Φάληρο, Σφαιττός, Τετράπολις, Θορικός.
Ήδη επί Κέκροπος,όπως αφηγείται Ο "Απολλόδωρος"στην "Ιστορική Βιβλιοθήκη",εφάνει καλόν στους θεούς να καταλάβουν πόλεις σαν "πολιούχοι",στις οποίες θα ετιμάτο ο κάθε θεός ιδιαιτέρως.
Για το ονομα της Κεκροπίας,φιλονίκησαν ο Ποσειδώνας και η Αθηνά.Πρώτος ο Ποσειδώνας με την τρίαινα του χτύπησε το βράχο της Ακροπόλης και αμέσως "ανέβλυσεν εξ αυτού ύδωρ".Στο σημείο που χτύπησε υπηρχε μικρή πηγή με την ονομασία "Ερεχθηίς θάλασσα",στο δυτικό τμήμα του Ερεχθείου που ήταν αφιερωμένο στον Ποσειδώνα.
Αμέσως μετά η Αθηνά χτύπησε το δόρυ της στο έδαφος και εμφανίστηκε μια μικρή ελιά. Ο Κέκροπας παραξενεύτηκε αλλά και εντυπωσιάστηκε από το δώρο της Αθηνάς και αποφάσισε να διαλέξει το δώρο της και να γίνει αυτή προστάτιδα της πόλης. Έτσι πήρε η Αθήνα το όνομά της.Το σημείο που χτύπησε η Αθηνά είναι και αυτό στο δυτικό τμήμα του Ερεχθείου,όπου σήμερα υπάρχει μία σύγχρονη ελιά.(Φωτό).Η ελιά αυτή κατά την αρχαιότητα ονομάζετο"Μορία"(=εκ του μοίρα,μόρος=όλεθρος,θάνατος για όποιον δεν την σεβασθεί).
Ο Κέκροπας εισήγαγε την λατρεία του Διός και τις προσφορές εδεσμάτων (πελανοί) στις τελετές, αντί για ανθρωποθυσίες. Ο τάφος του στην Ακρόπολη διετηρείτο μέχρι και τον 4ο αιώνα π.Χ.
Τον Κέκροπα διαδέχθηκε ο γιος του, Ερυσίχθων, ο οποίος δεν είχε παιδιά και αυτόν ο Κραναός.
Ο Κραναός εκθρονίσθηκε από τον Αμφικτύωνα, ο οποίος εν συνεχεία εξορίστηκε από τον Εριχθόνιο ή Ερεχθέα, γιο του Ήφαιστου και της Γης.
Θα σταθούμε Εριχθόνιο ή Ερεχθέα.Σύμφωνα με τον μύθο όταν βασίλευε ο Κέκροπας,η θεά Αθηνά πήγε στο εργαστήριο του θεού Ηφαίστου για να παραγγείλει όπλα.Ο Ήφαιστος όμως την ερωτεύθηκε και άρχισε να την κυνηγάει.Εκείνη όμως επειδή ήθελε να παραμείνει παρθένα τον απέφευγε.Κάποια στιγμή όμως ο Ήφαιστος εκσπερμάτωσε και το σπέρμα του έπεσε στον μηρό της Αθηνάς,η οποία αηδιάζοντας το σκούπισε με ΄κομμάτι μάλλινου υφάσματος το οποίο έρριψε στην γη .Ο εκ του σπέρματος γόνος ανεπτύχθει μέσα στην γη η οποία τον παρέδοσε στην Αθηνά για να τον αναθρεύσει,χωρίς όλα αυτά να τα γνωρίζουν οι άλλοι θεοί.Το παιδί έλαβε το όνομα Εριχθόνιος ή Εριχθονεύς ή Ερεχθεύς.Για να μήν γίνει γνωστό το γεγονός στους άλλους θεούς η Αθηνά έκλεισε το μωρό σε ξύλινο κιβώτιο και το παρέδωσε στις κόρες του Κέκροπα (Άγλαυρο,Έρση,Πάνδροσο)με την εντολή να μήν ανοίξουν το κιβώτιο.Η Πάνδροσος, η μικρότερη, υπάκουσε, αλλά η Άγραυλος και η Έρση το άνοιξαν και είδαν ένα ερπετό με την μορφή παιδιού ή σύμφωνα με άλλη εκδοχή, ένα φίδι περιτυλιγμένο γύρω από το μωρό Εριχθόνιο, το οποίο βγήκε έξω και αναρριχήθηκε στην ασπίδα της Αθηνάς. Οι κοπέλες τρομαγμένες από αυτό που είδαν, έπεσαν από την Ακρόπολη και σκοτώθηκαν.Την Αθηνά την ειδοποίησαν κόρακες για το γεγονός αυτό,την στιγμή που αυτή μετέφερε βράχο για την καλύτερη ασφάλεια της Ακροπόλης,τον οποίο αναγκάσθηκε να τον εγκαταλείψει.
Ο βράχος αυτός είναι ο "Λυκαβηττός".Δηλαδή ο βράχος πάνω στον οποίο "βαίνει" και "άττει(=ορμά) το φώς(Λυκ) την στιγμή που ανατέλει ο ήλιος.Έτσι λοιπόν προήλθε η ονομασία του Λυκαβηττού και όχι απο δήθεν λύκους που είχαν τις φωλιές τους εκεί,όπως κάποιοι ισχυρίζονται.
Σύμφωνα με άλλη εκδοχή του μύθου,όταν ένας εχθρικός στρατός πολιόρκησε την Αθήνα, οι Αθηναίοι ζήτησαν την συμβουλή του μαντείου των Δελφών, το οποίο τους έδωσε τον χρησμό, ότι για να σωθεί η πόλη, ένας Αθηναίος έπρεπε να θυσιαστεί με την θέληση του. Όταν η κόρη του Κέκροπα, Άγραυλος, έμαθε για τον χρησμό, ανέβηκε στην Ακρόπολη και πέφτοντας σκοτώθηκε. Οι Αθηναίοι για να την τιμήσουν, έκτισαν ένα ναό στην Ακρόπολη και κάθε χρόνο εόρταζαν τα Αγραύλεια.Επίσης το όνομα της αναφερόταν και στον όρκο των Αθηναίων οπλιτών.
Ο μύθος παριστάνει τον Εριχθόνιο ή Ερεχθέα σαν μισό άνθρωπο και μισό ερπετό ο οποίος εδραίωσε μια ισχυρή δυναστεία και έδωσε στον λαό του, που μέχρι ΄τοτε λεγόταν "Κεκροπίδες",το όνομα "Αθηναίοι "προς τιμή της θεας.
Ο Ερεχθέας τοποθέτησε στην Ακρόπολη το ξύλινο άγαλμα της Αθηνάς (ξόανο) σε ναό και εισήγαγε την εορτή, τα Αθήναια.Το άγαλμα αυτό λάμβανε μέρος στην εορτή των "Παναθήναιων" και των "Καλλυντιρίων και Πλυντηρίων".
Το όνομα "Αθήναι"που ισχύει μέχρι σήμερα το έδωσε ο βασιλιάς Θησέας (γ'αυτο και οι ξένοι την ονομάζουν ATHENS και όχι ATHEN).
Και όμως μέχρι σήμερα δεν υπάρχει στην πόλη ούτε ένα άγαλμα του.
Άλλοι καθοριστικοί σταθμοί στην ιστορία των Αθηνών,υπήρξαν οι νομοθεσείες του Δράκοντος και του Σόλωνος,η επέκταση του Αθηναϊκού κράτους χαρις την οξυδερκή ναυτική πολιτική του Πεισίστρατου (6ος αιώνας),η μεταρρυθμιση του Κλεισθένους, η εγκαθίδρυση της Αθηναϊκης Δημοκρατίας το 508πΧ και ο "χρυσους αιών"του Περικλέους.